27 માર્ચે લોકસભામાં ઇમિગ્રેશન અને ફોરેનર્સ બિલ 2025 (Immigration and Foreigners Bill 2025) પસાર કરવામાં આવ્યું. આ નવો કાયદો ભારતમાં વિદેશીઓના પ્રવેશ, રોકાણ અને પ્રસ્થાનને નિયંત્રિત કરવા માટે બનાવવામાં આવ્યો છે. આ બિલ અંગે કેન્દ્રીય ગૃહમંત્રી અમિત શાહે (Amit Shah) લોકસભામાં સ્પષ્ટપણે કહ્યું હતું કે ભારત એવા લોકોનું સ્વાગત કરે છે જે પર્યટન, શિક્ષણ, સ્વાસ્થ્ય અથવા વ્યવસાય માટે આવે છે, પરંતુ તેમણે એ પણ ભાર મૂક્યો હતો કે ભારત ધર્મશાળા નથી. આનો અર્થ એ થયો કે ગેરકાયદેસર રીતે ભારતમાં પ્રવેશવાનો પ્રયાસ કરનારાઓ સામે કડક કાર્યવાહી કરવામાં આવશે.
આ નવો કાયદો પાસપોર્ટ (ભારતમાં પ્રવેશ) અધિનિયમ, 1920, વિદેશીઓની નોંધણી અધિનિયમ 1939, વિદેશીઓ અધિનિયમ 1946, અને ઇમિગ્રેશન અધિનિયમ 2000 જેવા ઘણા જૂના ઇમિગ્રેશન કાયદાઓને રદ કરે છે. આ નવા બિલનો ઉદ્દેશ્ય ઇમિગ્રેશન પ્રક્રિયાને સરળ બનાવવા, રાષ્ટ્રીય સુરક્ષાને મજબૂત બનાવવા અને લોકોને ગેરકાયદેસર રીતે ભારતમાં પ્રવેશતા અટકાવવાનો છે. તો આજે આ બિલના બધા મહત્વપૂર્ણ મુદ્દાઓને એક પછી એક સમજીએ, જેથી તમે જાણી શકો કે આ કાયદો શું કહે છે અને તેની અસર શું થશે.
શું છે આ બિલનો હેતુ?
દર વર્ષે લાખો લોકો બહારથી ભારત આવે છે. કેટલાક લોકો પ્રવાસીઓ તરીકે આવે છે, કેટલાક અભ્યાસ માટે, કેટલાક વ્યવસાય માટે અને કેટલાક આશ્રય મેળવવા માટે. પરંતુ ઘણી વખત એવું બને છે કે લોકો ગેરકાયદેસર રીતે ભારતમાં પ્રવેશ કરે છે અથવા તેમના વિઝાની માન્યતા અવધિ પછી પણ રોકાઈ જાય છે. આવા લોકોના કારણે દેશની સુરક્ષા જોખમમાં મુકાઈ શકે છે.
આ નવા કાયદાનો હેતુ છે-
- ભારતમાં આવવા-જવાની પ્રક્રિયા સરળ બનાવવી.
- ગેરકાયદેસર રીતે પ્રવેશ કરનારાઓને રોકવા.
- રાષ્ટ્રીય સુરક્ષા મજબૂત બનાવવી.
- પ્રવાસીઓ, વિદ્યાર્થીઓ કે ઉદ્યોગપતિઓ જેવા યોગ્ય હેતુથી ભારત આવતા લોકો માટે આ માર્ગ સરળ બનાવવો.
- પોતાના દેશમાં સમસ્યાઓના કારણે ભારત આવતા શરણાર્થીઓને પણ યોગ્ય મદદ આપવી.
કેન્દ્ર સરકાર દ્વારા સત્તાવાર ગેઝેટમાં સૂચિત થયા પછી આ કાયદો અમલમાં આવશે. એટલે કે, તે ત્યારે જ અમલમાં આવશે જ્યારે સરકાર તેની સત્તાવાર જાહેરાત કરશે.
6 શ્રેણીઓમાં વિદેશીઓનું વર્ગીકરણ
આ બિલની એક ખાસ વાત એ છે કે વિદેશીઓને 6 અલગ અલગ શ્રેણીઓમાં વિભાજિત કરવામાં આવ્યા છે. આનાથી સ્પષ્ટ થાય છે કે કયા પ્રકારના વિદેશીને કયા અધિકારો હશે અને તેમની કઈ જવાબદારીઓ હશે. આ શ્રેણીઓમાં શામેલ છે-
પ્રવાસી: જે લોકો ભારતમાં ફરવા માટે આવે છે.
વિદ્યાર્થીઓ: જેઓ અભ્યાસ માટે ભારત આવે છે.
બિઝનેસ વિઝા ધારકો (ઉદ્યોગપતિઓ): જેઓ બિઝનેસ અથવા વેપાર માટે આવે છે.
શરણાર્થીઓ: જેઓ પોતાના દેશમાં અત્યાચારને કારણે આશ્રય મેળવવા માટે ભારત આવે છે.
ગેરકાયદેસર ઇમિગ્રન્ટ્સ: જેઓ યોગ્ય દસ્તાવેજો વિના ભારતમાં પ્રવેશ કરે છે.
અન્ય: આમાં એવા લોકોનો સમાવેશ થાય છે જેઓ તબીબી સારવાર જેવા અન્ય કારણોસર ભારતમાં છે.
આ પ્રકારની શ્રેણીઓ બનાવીને સરકારે સ્પષ્ટ કર્યું છે કે દરેક પ્રકારના વિદેશી માટે અલગ અલગ નિયમો હશે.
કાયદામાં કડક સજાની જોગવાઈ
આ બિલમાં સૌથી વધુ ભાર કડક સજા પર મૂકવામાં આવ્યો છે. જો કોઈ વિદેશી ગેરકાયદેસર રીતે ભારતમાં પ્રવેશ કરે છે, નકલી દસ્તાવેજોનો ઉપયોગ કરે છે અથવા તેના વિઝાના નિયમોનું ઉલ્લંઘન કરે છે, તો તેના માટે કડક સજાની જોગવાઈ છે. આ માટે વિવિધ પ્રકારની સજાઓ પણ હશે, જેમાં…
ગેરકાયદેસર પ્રવેશ: જો કોઈ યોગ્ય દસ્તાવેજો વિના ભારતમાં પ્રવેશ કરે છે, તો તેને ગેરકાયદેસર ઇમિગ્રન્ટ ગણવામાં આવશે. આવા લોકોને અટકાયતમાં લેવામાં આવી શકે છે, દેશનિકાલ કરવામાં આવી શકે છે (દેશમાંથી હાંકી કાઢવામાં આવી શકે છે) અથવા બ્લેકલિસ્ટ કરવામાં આવી શકે છે.
વિઝાની મુદત કરતાં વધુ સમય માટે રોકાણ: જો કોઈ વ્યક્તિ તેના વિઝાની મુદત કરતાં વધુ સમય માટે ભારતમાં રહે છે, તો તેને પણ સજા કરવામાં આવશે. મામૂલી ઉલ્લંઘનો પર ભારતમાં ફરીથી પ્રવેશ પર 5 વર્ષ સુધી પ્રતિબંધ લાગી શકે છે. ચેતવણી અથવા દંડ પણ થઈ શકે છે.
વારંવાર ઉલ્લંઘન કરનારાઓ સામે કડક કાર્યવાહી: જો કોઈ વારંવાર નિયમો તોડશે, તો તેની સામે વધુ કડક કાર્યવાહી કરવામાં આવશે. તમને લાંબા સમય સુધી ભારતમાં પ્રવેશવાથી પ્રતિબંધિત કરવામાં આવી શકે છે.
ગેરકાયદેસર રીતે ભારતમાં ફરીથી પ્રવેશવાનો પ્રયાસ: જો દેશનિકાલ કરાયેલ વ્યક્તિ ગેરકાયદેસર રીતે ભારતમાં ફરીથી પ્રવેશવાનો પ્રયાસ કરે છે, તો તેને 10 વર્ષ સુધીની જેલ અને ભારતમાં પ્રવેશ પર આજીવન પ્રતિબંધનો સામનો કરવો પડી શકે છે.
મુખ્ય ગુનાઓ: જો કોઈ વ્યક્તિ છેતરપિંડી, ગંભીર ગુનાઓ અથવા આતંકવાદ જેવી પ્રવૃત્તિઓમાં સંડોવાયેલ જોવા મળે છે, તો તેનો તાત્કાલિક દેશનિકાલ કરવામાં આવશે, જેલમાં ધકેલી દેવામાં આવશે અને કાયમ માટે બ્લેકલિસ્ટ કરવામાં આવશે.
શરણાર્થીઓ માટે ખાસ જોગવાઈઓ
ઇમિગ્રેશન અને ફોરેનર્સ એક્ટમાં શરણાર્થીઓને પણ ધ્યાનમાં રાખવામાં આવ્યા છે. પોતાના દેશમાં અત્યાચારનો ભોગ બનીને ભારત આશ્રય મેળવવા આવતા લોકો માટે વધુ સારી સુરક્ષા વ્યવસ્થા કરવામાં આવી છે. આ જોગવાઈઓ આંતરરાષ્ટ્રીય ધોરણો અનુસાર કરવામાં આવી છે, જેથી ભારત તેની માનવતાવાદી જવાબદારીઓ પૂર્ણ કરી શકે. આવા લોકોને કાયદાકીય માન્યતા અને સહાય આપવામાં આવશે, જેથી તેઓ સુરક્ષિત રહી શકે.
વિઝા પ્રક્રિયા સરળ બની
જે લોકો સારા ઉદ્દેશ્યથી ભારત આવે છે જેવા કે, પ્રવાસીઓ, વિદ્યાર્થીઓ અથવા ઉદ્યોગપતિઓ માટે વિઝા પ્રક્રિયા સરળ બનાવવામાં આવી છે. નવા કાયદા હેઠળ, વિઝા મેળવવાની પ્રક્રિયાને સરળ બનાવવામાં આવી છે જેથી લોકોને વધુ મુશ્કેલીનો સામનો ન કરવો પડે. ઈ-વિઝાની 9 શ્રેણીઓ બનાવવામાં આવી છે, જેમાં ઈ-ટૂરિસ્ટ વિઝા, ઈ-બિઝનેસ વિઝા, ઈ-મેડિકલ વિઝા, મેડિકલ એટેન્ડન્ટ વિઝા, ઈ-આયુષ વિઝા, ઈ-પ્રચારક વિઝા, ઈ-સ્ટુડન્ટ વિઝા અને ઈ-સ્ટુડન્ટ ડિપેન્ડન્ટ વિઝાનો સમાવેશ થાય છે. ભારતમાં રહેવા અને મુસાફરી કરવાની પ્રક્રિયા પણ સરળ બનાવવામાં આવી છે.
આ સાથે, કેટલાક કડક નિયમો પણ ઉમેરવામાં આવ્યા છે. જેમાં…
- પ્રવાસીઓ અને વિદ્યાર્થીઓને કોઈપણ પ્રકારની નોકરી કે વ્યવસાય કરવાની મંજૂરી આપવામાં આવશે નહીં.
- બિઝનેસ વિઝા ધરાવતા લોકોને ભારતમાં પગારદાર નોકરી કરવાની મંજૂરી આપવામાં આવશે નહીં.
- જો કોઈ વિઝા ધારક કોઈપણ ગુના કે છેતરપિંડીમાં સંડોવાયેલો જોવા મળશે, તો તેનો વિઝા રદ કરવામાં આવશે.
- જો વિઝા ખોટા દસ્તાવેજોના આધારે મેળવવામાં આવ્યો હોય, અથવા જો વ્યક્તિ રાષ્ટ્રીય સુરક્ષા માટે ખતરો હોય તો પણ વિઝા રદ કરવામાં આવશે.
FRROને જાણ કરવી જરૂરી
આ બિલમાં બીજો એક મહત્વપૂર્ણ નિયમ છે. જો કોઈ વિદેશી ભારતમાં હોય અને તેની વિગતોમાં કોઈ ફેરફાર થાય જેમ કે સરનામું બદલવું, નોકરી બદલવી અથવા યુનિવર્સિટી બદલવી, તો તેણે તાત્કાલિક ફોરેન રિજનલ રજિસ્ટ્રેશન ઓફિસને (FRRO) જાણ કરવાની રહેશે. જો કોઈ આ નિયમનું પાલન નહીં કરે, તો તેને દંડ ભરવો પડી શકે છે અથવા તેને દેશમાંથી દેશનિકાલ કરવામાં આવી શકે છે.
કોને ગણવામાં આવશે ગેરકાયદેસર ઇમિગ્રન્ટ?
આ બિલમાં સ્પષ્ટપણે જણાવવામાં આવ્યું છે કે ગેરકાયદેસર ઇમિગ્રન્ટ કોણ હશે. જો કોઈ વ્યક્તિ યોગ્ય દસ્તાવેજો વિના ભારતમાં પ્રવેશ કરે છે, અથવા તેના વિઝાની મુદત પૂરી થઈ ગઈ છે, તો તેને ગેરકાયદેસર ઇમિગ્રન્ટ ગણવામાં આવશે. આવા લોકો સામે કડક કાર્યવાહી કરવામાં આવશે. અધિકારીઓને આવા લોકોને અટકાયતમાં રાખવા, દેશનિકાલ કરવા અથવા બ્લેકલિસ્ટ કરવાની સત્તા આપવામાં આવી છે.
શું કહે છે આંકડા?
આ બિલમાં કેટલાક આંકડા પણ આપવામાં આવ્યા છે, જે દર્શાવે છે કે ભારતમાં ગેરકાયદેસર ઇમિગ્રેશનનો મુદ્દો કેટલો મોટો છે. 20 માર્ચ 2025સુધીના આંકડા મુજબ, ભારતમાં લગભગ 14 લાખ લોકો યોગ્ય દસ્તાવેજો વિના રહે છે. આમાંથી 5% લોકો બાંગ્લાદેશના, 5% શ્રીલંકાના, 5% મ્યાનમારના અને 5% અફઘાનિસ્તાનના છે. બાકીના 80% લોકો નેપાળ, ભૂટાન, માલદીવ અને આફ્રિકન દેશોના છે.
આ લોકોમાંથી, 5% પ્રવાસીઓ, 5% વિદ્યાર્થીઓ, 5% બિઝનેસ વિઝા ધારકો, 5% શરણાર્થીઓ અને 5% ગેરકાયદેસર ઇમિગ્રન્ટ્સ છે. બાકીના 70% અન્ય શ્રેણીઓમાં આવે છે. આમાંથી, 5% લોકોએ યોગ્ય દસ્તાવેજો વિના ભારતમાં પ્રવેશ કર્યો, 5% લોકોએ નકલી દસ્તાવેજોનો ઉપયોગ કર્યો અને 5% લોકોએ તેમના વિઝાની મુદત પૂરી થયા છતાં ભારતમાં રોકવાનો પ્રયાસ કર્યો. બાકીના 85% લોકોએ અન્ય નિયમો તોડ્યા છે. આ લોકોમાંથી, 5% લોકોને ચેતવણી આપવામાં આવી છે, 5% લોકોને દંડ ફટકારવામાં આવ્યો છે, 5% લોકોને દેશનિકાલ કરવામાં આવ્યા છે અને 5% લોકોને બ્લેકલિસ્ટ કરવામાં આવ્યા છે. બાકીના 80% પર અન્ય કાર્યવાહી કરવામાં આવી છે.
આ આંકડાઓ પરથી સ્પષ્ટ થાય છે કે ગેરકાયદેસર ઇમિગ્રેશન એક મોટો મુદ્દો છે અને સરકાર આ નવા કાયદાના માધ્યમથી તેને રોકવાનો પ્રયાસ કરી રહી છે.
શું થશે તેની અસર?
આ નવા કાયદાની અસર ઘણી રીતે જોવા મળશે. આ બિલ દ્વારા-
- ગેરકાયદેસર ઇમિગ્રેશન પર રોક લગાવવામાં આવશે. ગેરકાયદેસર રીતે ભારતમાં પ્રવેશવાનો પ્રયાસ કરનારાઓ માટે સજા કડક હશે, જેનાથી આવા કિસ્સાઓ ઘટી શકે છે.
- જે લોકો સાચા ઇરાદા સાથે ભારત આવે છે તેમના માટે આ પ્રક્રિયા સરળ રહેશે.
- શરણાર્થીઓને કાયદાકીય મદદ મળશે, જેનાથી તેમનું જીવન સુધરી શકે છે.
ઇમિગ્રેશન અને ફોરેનર્સ એક્ટ 2025 એ એક એવો કાયદો છે જે ભારતમાં ઇમિગ્રેશનની પ્રક્રિયાને સરળ અને સુરક્ષિત બનાવવાનો પ્રયાસ છે. તેના ખંડ અને ઉપખંડમાં સ્પષ્ટપણે ઉલ્લેખ છે કે વિદેશીઓએ શું કરવું જોઈએ અને શું ન કરવું જોઈએ. આ કાયદો ગેરકાયદેસર ઇમિગ્રેશન અટકાવવા, રાષ્ટ્રીય સુરક્ષાને મજબૂત બનાવવા અને સાચા ઇરાદા સાથે આવતા લોકોને સરળતા પૂરી પાડવા માટે બનાવવામાં આવ્યો છે. આમાં શરણાર્થીઓના અધિકારોનું પણ રક્ષણ કરવામાં આવ્યું છે.
