કેન્દ્રમાં પીએમ નરેન્દ્ર મોદીની આગેવાની હેઠળની ભાજપ સરકાર અંગ્રેજોએ બનાવેલા કાયદામાં સતત સુધારો કરી રહી છે. આ અંતર્ગત કેન્દ્રીય ગૃહ પ્રધાન અમિત શાહે શુક્રવારે (11 ઓગસ્ટ, 2023) સંસદમાં ત્રણ બિલ રજૂ કર્યા હતા. સરકારે રાજદ્રોહ કાયદો નાબૂદ કર્યો છે. અમિત શાહે કહ્યું કે સરકારનો ઉદ્દેશ્ય ન્યાય સુનિશ્ચિત કરવાનો છે સજા આપવાનો નહીં.
ગૃહમંત્રીએ ભારતીય ન્યાયિક સંહિતા બિલ, ભારતીય નાગરિક સંરક્ષણ સંહિતા બિલ 2023 અને ભારતીય પુરાવા અધિનિયમ બિલ સંસદમાં રજૂ કર્યા. તેમણે કહ્યું કે ભારતીય દંડ સંહિતા હવે ભારતીય ન્યાય સંહિતા કહેવાશે. તેમણે મોબ લિંચિંગથી માંડીને ભાગેડુ ગુનેગારો સુધીના કાયદામાં ઘણા ફેરફારોનો પ્રસ્તાવ મૂક્યો છે.
અમિત શાહે કહ્યું કે આ બિલો ક્રિમિનલ પીનલ કોડમાં આમૂલ પરિવર્તન લાવશે. ભારતના મોટાભાગના કાયદા અંગ્રેજોએ બનાવેલા છે. આ જોતા આમાં ફેરફાર મહત્વપૂર્ણ માનવામાં આવે છે. હવે આ ત્રણેય બિલોને વધુ તપાસ માટે સંસદીય સમિતિને મોકલવામાં આવશે.
આ કાયદાઓમાં ફેરફાર માટે ચાર વર્ષ સુધી સઘન ચર્ચાઓ થઈ અને આ માટે 158 બેઠકો યોજાઈ. CrPC એટલે કે ક્રિમિનલ પ્રોસિજર કોડને નવા બિલ ભારતીય નાગરિક સંરક્ષણ સંહિતા દ્વારા બદલવામાં આવશે. તેમાં હવે 533 વિભાગ હશે. 160 વિભાગો બદલવામાં આવ્યા છે. 9 નવા વિભાગો ઉમેરવામાં આવ્યા છે અને 9 વિભાગો રદ કરવામાં આવ્યા છે.
તેવી જ રીતે, ભારતીય ન્યાયિક સંહિતા IPC એટલે કે ભારતીય દંડ સંહિતાનું સ્થાન લેશે. અગાઉ તેમાં 511 સ્ટ્રીમ્સ હતા, જે ઘટીને 356 સ્ટ્રીમ્સ કરવામાં આવશે. તેના 175 વિભાગોમાં ફેરફાર કરવામાં આવ્યા છે. 8 વિભાગોમાં ફેરફાર કરવામાં આવ્યા છે અને 22 કલમો રદ કરવામાં આવી છે.
તે જ સમયે, ભારતીય પુરાવા કાયદામાં 170 કલમો હશે. અગાઉ તેમાં 167 વિભાગો હતા. આમાંથી 23 વિભાગો બદલવામાં આવ્યા છે અને એક નવો વિભાગ ઉમેરવામાં આવ્યો છે. સાથે જ તેની પાંચ કલમો પણ રદ કરવામાં આવી છે.
રાજદ્રોહ કાયદો નાબૂદ
અમિત શાહે કહ્યું કે રાજદ્રોહ કાયદો અંગ્રેજોએ પોતાના શાસનને બચાવવા માટે બનાવ્યો હતો. આ સરકારે રાજદ્રોહને સંપૂર્ણ રીતે ખતમ કરવાનો ઐતિહાસિક નિર્ણય લીધો છે. લોકશાહીમાં દરેકને બોલવાનો અધિકાર છે.
આ કાયદામાં અલગતાવાદી સશસ્ત્ર બળવો, વિધ્વંસક ગતિવિધિઓ, ભારતની સાર્વભૌમત્વ અને એકતા સામેના પડકારો જેવી બાબતોને આ કાયદામાં સમજાવવામાં આવી છે. આ કાયદામાં કોર્ટમાં સુનાવણી બાદ તેના આદેશ પર આરોપીની સંપૂર્ણ સંપત્તિ જપ્ત કરવાનો અધિકાર પણ આપવામાં આવ્યો છે.
ઉલ્લેખનીય છે કે બ્રિટિશ ઈતિહાસકાર અને રાજનેતા થોમલ મેકોલે દ્વારા 1837માં તૈયાર કરવામાં આવેલા રાજદ્રોહના કાયદાનો ઉપયોગ અંગ્રેજોએ 1897માં પહેલીવાર બાળ ગંગાધર તિલક પર કર્યો હતો. આ સિવાય 19 માર્ચ 1922ના રોજ મહાત્મા ગાંધી વિરુદ્ધ પણ આ કાયદાનો ઉપયોગ કરવામાં આવ્યો હતો.
ખોટી ઓળખ પર લગ્ન કરવા બદલ સખત સજા
ગૃહમંત્રીએ કહ્યું કે, મહિલાઓ સામેના ગુનાઓ અને સામાજિક સમસ્યાઓને ધ્યાનમાં રાખીને કાયદો બનાવવામાં આવ્યો છે. લગ્ન, નોકરી, પ્રમોશન અને ખોટા બહાને સેક્સ માણવાના ખોટા વાયદાનો મુદ્દો પણ ઉઠાવવામાં આવ્યો છે.
આ બિલમાં સામૂહિક બળાત્કારના તમામ કેસમાં 20 વર્ષની કેદ અથવા આજીવન કેદની સજાની જોગવાઈ કરવામાં આવી છે. આ સાથે 18 વર્ષથી ઓછી ઉંમરની છોકરીઓ સાથે સામૂહિક બળાત્કારના કેસમાં મૃત્યુદંડની જોગવાઈ કરવામાં આવી છે. આ સાથે રેપ પીડિતાની ઓળખ છતી કરવા માટે સજાની જોગવાઈ પણ કરવામાં આવી છે.
નવા કાયદામાં મહિલાના અંગત ફોટા જાહેર કરવા પર સજાની જોગવાઈ પણ છે. પ્રથમ દોષી સાબિત થવા પર, સજા ઓછામાં ઓછી એક વર્ષની અને વધુમાં વધુ ત્રણ વર્ષની કેદની હશે. જો બીજી વખત દોષિત ઠરશે તો ઓછામાં ઓછી ત્રણ વર્ષ અને વધુમાં વધુ 7 વર્ષની સજા થશે. કોઈપણ કિસ્સામાં, દંડ પણ વસૂલવામાં આવી શકે છે.
સ્નેચર્સ પણ કાયદા હેઠળ
અમિત શાહે કહ્યું કે કાયદામાં સ્નેચિંગની કોઈ જોગવાઈ નથી. તે ચોરી ન હતી, તેથી ઘણા લોકો બચી જતા હતા. નવા કાયદામાં સ્નેચિંગ માટે પણ જોગવાઈ કરવામાં આવી છે. 324 માં, જો ગંભીર ઇજાને કારણે નિષ્ક્રિયતાની સ્થિતિ થતી, તો સજા ફક્ત 7 વર્ષની હતી.
તેમણે કહ્યું કે જો કોઈ વ્યક્તિને નાની-મોટી ઈજા થાય છે અને તે અઠવાડિયામાં હોસ્પિટલમાંથી બહાર આવે છે તો તેની સજા થોડી અલગ છે. જો આ સમયગાળા દરમિયાન કોઈ વ્યક્તિ કાયમી અપંગતાનો ભોગ બને તો તેની સજા 10 વર્ષ અથવા આજીવન કેદની છે.
ભાગેડુઓની સજા અને મોબ લિંચિંગ માટે આકરી સજા
નવા બિલમાં ભાગેડુ ગુનેગારો માટે સજાની જોગવાઈ કરવામાં આવી છે. અમિત શાહે કહ્યું કે દાઉદ ઈબ્રાહીમ ઘણા કેસમાં વોન્ટેડ છે, તે ભાગી ગયો. એટલા માટે અત્યારે કોઈ ટ્રાયલ નથી થઇ રહી. નવા કાયદા હેઠળ સમગ્ર પ્રક્રિયા બાદ સેશન્સ કોર્ટના જજ દ્વારા જે વ્યક્તિને ભાગેડુ જાહેર કરવામાં આવશે તેની ગેરહાજરીમાં કેસ ચલાવવામાં આવશે અને તેને સજા પણ કરવામાં આવશે.
અમિત શાહે કહ્યું કે દેશમાંથી ભાગી જનારા ગુનેગારો સામે 10 વર્ષની સજાની જોગવાઈ કરવામાં આવી છે. આ સિવાય સરકારે મોબ લિંચિંગ પર કડક સજાની જોગવાઈ કરી છે. આ કાયદામાં મોબ લિંચિંગ માટે આજીવન કેદ અને મૃત્યુદંડની જોગવાઈ કરવામાં આવી છે.
કેદીઓની માફી માટે કાયદો
અમિત શાહે સજા માફીના રાજકીય ઉપયોગનો મુદ્દો પણ ઉઠાવ્યો હતો. તેમણે કહ્યું કે નવા કાયદા હેઠળ જો કેદીની સજા માફ કરવી હોય તો મૃત્યુદંડની સજાને આજીવન કેદમાં બદલી શકાશે.
ઉપરાંત, આજીવન કેદ માત્ર 7 વર્ષ સુધી જ માફ કરી શકાય છે. તે જ સમયે, 7 વર્ષની કેદ માત્ર 3 વર્ષ માટે જ માફ કરી શકાય છે. અમિત શાહે કહ્યું કે નવા કાયદા અનુસાર રાજકીય પ્રભાવ ધરાવતા લોકોને પણ સજા ભોગવવી પડશે.
