7 ઓગસ્ટના રોજ, કથિત ફેક્ટ-ચેકર અને પ્રોપગેન્ડા વેબસાઈટ Alt News સહ-સ્થાપક, મુહમ્મદ ઝુબૈરે વડાપ્રધાન નરેન્દ્ર મોદીના 2018ના વિડિયો સાથે એક ટ્વીટ પોસ્ટ કરી હતી જેમાં PM મોદીએ 2022 સુધીમાં પીએમ આવાસ યોજના (PMAY) હેઠળ બધાને ઘર આપવાનું વચન આપ્યું હતું. વિડીયો શેર કરતાં તેણે લખ્યું, “આ વચન પૂરું થવામાં થોડા દિવસો બાકી છે.”
2018 માં, રાજસ્થાનમાં એક રેલીને સંબોધતા, પીએમ મોદીએ ભારતની આઝાદીના 75 વર્ષ પૂર્ણ થાય ત્યાં સુધી બધા માટે આવાસનું વચન આપ્યું હતું. તેમણે કહ્યું હતું કે, “મેં શપથ લીધા છે. ભારતમાં દરેક પરિવાર પાસે ‘પાક્કું’ ઘર હશે. મેં શપથ લીધા છે કે ભારતની આઝાદીના 75 વર્ષ પૂરા થશે ત્યાં સુધીમાં ભારતમાં એવો કોઈ પરિવાર નહીં હોય કે જેનું પોતાનું ઘર ન હોય.”
વિડિયો શેર કરવાનો ઉદ્દેશ્ય એ દર્શાવવાનો હતો કે સરકાર કે પીએમ મોદી 2018માં આપેલા વચનને પૂર્ણ કરવામાં નિષ્ફળ ગયા છે. જ્યારે એ વાત સાચી છે કે એવા ઘણા પરિવારો છે કે જેમની પાસે હજુ પણ ‘પાક્કા’ મકાનો નથી, ઝુબેર અને તેના અન્ય લોકો કદાચ શહેરી અને ગ્રામીણ બંને ક્ષેત્રો માટે પ્રધાનમંત્રી આવાસ યોજનાની સ્થિતિ તપાસી નહિ હોય. વિડિયો શેર કરતા પહેલા ફેક્ટ-ચેકરે જાણકારી તપાસવી જોઈતી હતી જોઈએ અને તેનો ઉલ્લેખ કરવો જોઈતો હતો.
વાસ્તવમાં, Alt News સહ-સ્થાપક ઝુબૈરના ટ્વીટથી ઘણા લોકોને પ્રધાનમંત્રી આવાસ યોજના હેઠળ પ્રગતિની સ્થિતિ અને કેવી રીતે કરોડો લોકોને યોજના હેઠળ પાકાં મકાનો મળ્યાં છે તેની તપાસ કરવાનો મોકો મળ્યો હતો.
OpIndiaએ પ્રધાનમંત્રી આવાસ યોજના-અર્બન (PMAY-U) અને પ્રધાનમંત્રી આવાસ યોજના-ગ્રામીણ (PMAY-G) બંનેના ડેશબોર્ડ્સ તપાસ્યા. પ્રોજેક્ટની સ્થિતિ વિશે અમને જે જાણવા મળ્યું તે અહીં છે.
PMAY-U હેઠળના પ્રોજેક્ટની સ્થિતિ
પ્રથમ, ચાલો PMAY-U વિશે વાત કરીએ, જેનું સંચાલન શહેરી વિકાસ મંત્રાલય દ્વારા કરવામાં આવે છે. PMAY-U ના ડેશબોર્ડ દ્વારા આપવામાં આવેલી માહિતી મુજબ, 1 ઓગસ્ટ સુધીમાં, સમગ્ર દેશમાં 112.24 લાખ મકાનોની એકંદર માંગ હતી. સરકાર આગળ અને આગળ વધી છે, અને કુલ મંજૂર મકાનો 122.69 લાખ છે. આ યોજના હેઠળ અત્યાર સુધીમાં 61.77 લાખ મકાનો પૂરા કરી દેવામાં આવ્યા છે. તેમાંથી 16 લાખ મકાનો નવી ટેકનોલોજીનો ઉપયોગ કરીને બનાવવામાં આવ્યા હતા.
પ્રોજેક્ટના ખર્ચની વાત કરીએ તો, સરકારે PMAY-U હેઠળના પ્રોજેક્ટ્સ માટે રૂ. 2.03 લાખ કરોડ (અંદાજે) પ્રતિબદ્ધ કર્યા છે. અત્યાર સુધીમાં રૂ. 1.20 લાખ કરોડ બહાર પાડવામાં આવ્યા છે, જેમાંથી રૂ. 1.13 લાખ કરોડ પહેલાથી જ યોજના હેઠળ ખર્ચાઈ ચૂક્યા છે.
વધુમાં, સરકારે CLSS યોજના હેઠળ વ્યાજ સબસિડી પણ પ્રદાન કરી છે. અત્યાર સુધીમાં, સરકારે આર્થિક રીતે નબળા વર્ગ (EWS) અને ઓછી આવક ધરાવતા જૂથો (LIG) ને પોસાય તેવા દરે હાઉસિંગ માટે લોન મેળવવા માટે મદદ કરવા માટે આ યોજનામાં રૂ. 55,095 કરોડનું યોગદાન આપ્યું છે.
PMAY-G હેઠળના પ્રોજેક્ટની સ્થિતિ
PMAY-Gનું સંચાલન ગ્રામીણ વિકાસ મંત્રાલય દ્વારા કરવામાં આવે છે. PMAY-G ડેશબોર્ડ દ્વારા આપવામાં આવેલી માહિતી મુજબ, મંત્રાલયે 2,71,92,795 ઘરોનો લક્ષ્યાંક રાખ્યો હતો. યોજના હેઠળ કુલ 2,69,85,216 નોંધણી કરવામાં આવી હતી અને 2,44,64,041 મકાનો મંજૂર કરવામાં આવ્યા હતા. અત્યાર સુધીમાં, 1,93,01,073 મકાનો પૂર્ણ કરીને સોંપવામાં આવ્યા છે. ગ્રામીણ હાઉસિંગ પ્રોજેક્ટ પર સરકારે અત્યાર સુધીમાં 2.57 લાખ કરોડ રૂપિયા ખર્ચ્યા છે.
જો આપણે યોજનાની વર્ષવાર પ્રગતિ તપાસીએ તો 2016-17માં અંદાજે 42 લાખ મકાનો બાંધવામાં આવ્યા હતા. આગલા વર્ષે, 2017-18માં અંદાજે 31 લાખ મકાનો બાંધવામાં આવ્યા, ત્યારબાદ 2018-19માં 25 લાખ મકાનો, 2019-20માં આશરે 58 લાખ મકાનો, 2020-21માં આશરે 43 લાખ મકાનો (કોવિડ રોગચાળાએ પ્રગતિ ધીમી કરી) અને 2021-22માં આશરે 71 લાખ. કોવિડ-19 રોગચાળો અને જમીનની નોંધણી, દસ્તાવેજીકરણ વગેરે સંબંધિત અસંખ્ય અવરોધો હોવા છતાં, કેન્દ્ર સરકારે છેલ્લા પાંચ વર્ષમાં ગ્રામીણ ક્ષેત્રમાં લગભગ બે કરોડ મકાનો બનાવ્યા છે.
કુલ મળીને, શહેરી અને ગ્રામીણ બંને માટે PMAY હેઠળ, કેન્દ્ર સરકારે લગભગ 2.54 કરોડ મકાનો આપ્યા છે જે ચોક્કસપણે નાની સંખ્યા નથી. જો આપણે ધ્યાનમાં લઈએ કે દરેક પરિવારમાં ફક્ત ચાર સભ્યો છે, તો પણ આ યોજના હેઠળ ‘પાક્કું’ મકાન મેળવનારા ભારતીય નાગરિકોની કુલ સંખ્યા લગભગ 10.16 કરોડ છે. આ 2.54 કરોડ પરિવારો કાં તો ખુલ્લામાં રહેતા હતા અથવા તેમની પાસે ‘કચ્ચા’ ઘર હતું. હવે, આવાસ યોજનાને કારણે, તેમના માથા પર સ્થિર છત તો છે જ, પરંતુ સરકારે તેમને વિવિધ યોજનાઓ હેઠળ વીજળી જોડાણ, એલપીજી કનેક્શન અને અન્ય સુવિધાઓ પણ પૂરી પાડી છે.
