ઇઝરાયેલની (Israel) ગુપ્તચર એજન્સી મોસાદ (Mossad) દુનિયાની સૌથી શક્તિશાળી ગુપ્તચર એજન્સીઓમાંની એક માનવામાં આવે છે. તાજેતરમાં ઈરાનમાં (Iran) ઘૂસીને કરવામાં આવેલા ચોંકાવનારા હુમલાએ મોસાદની અજોડ ક્ષમતાઓને ફરી એકવાર વિશ્વ સમક્ષ રજૂ કરી છે. આ ઑપરેશનમાં મોસાદે ઈરાનના ઉચ્ચ સૈન્ય અધિકારીઓને નિશાન બનાવી, દુશ્મનની ધરતી પર જ એક ઘાતક હુમલો કર્યો અને લાંબા સમયથી ચાલી રહેલ એક ઑપરેશન પાર પાડ્યું હતું.

મોસાદ, જેનું પૂરું નામ Institute for Intelligence and Special Operations છે, ઇઝરાયેલની સુરક્ષા માટે 1949માં સ્થાપિત કરવામાં આવી હતી. તેની ખ્યાતિ એવા ઑપરેશન્સ માટે છે જે અશક્ય લાગે છે. ઈરાનમાં તાજેતરનો હુમલો આનું તાજું ઉદાહરણ છે. મોસાદે ઈરાનની રાજધાનીની નજીક, દુશ્મનના ગઢમાં ઘૂસીને, રિવોલ્યુશનરી ગાર્ડ કોર્પ્સના (IRGC) શીર્ષ અધિકારીઓને એક જ હુમલામાં ખતમ કર્યા. આ ઑપરેશનની સફળતા દર્શાવે છે કે મોસાદ કેટલી ચોકસાઈ, ગુપ્તતા અને શક્તિ સાથે કામ કરે છે.

મોસાદની સૌથી મોટી શક્તિ તેનું ગુપ્તચર નેટવર્ક છે. મોસાદના એજન્ટો ઈરાનની અંદર ઘણા સમયથી સક્રિય હતા. તેમણે ઈરાનની સુરક્ષા વ્યવસ્થામાં ઊંડે સુધી ઘૂસણખોરી કરી હતી, જેના કારણે આટલું મોટું ઑપરેશન શક્ય બન્યું. ટાઇમ્સ ઓફ ઇન્ડિયા અને એબીસી ન્યૂઝના અહેવાલો અનુસાર, મોસાદે આ હુમલામાં હાઈ-ટેક ડ્રોન્સ, સાયબર ટૂલ્સ અને અન્ય અદ્યતન હથિયારોનો ઉપયોગ કર્યો. આ દર્શાવે છે કે મોસાદ ન માત્ર માનવીય ગુપ્તચરીમાં નિષ્ણાત છે, પરંતુ ટેકનોલોજીના ક્ષેત્રમાં પણ અગ્રેસર છે.

બનાવટી બેઠકની યોજના (Tactical Deception)

મોસાદે ઈરાનના ઉચ્ચ સૈન્ય અધિકારીઓને એક બેઠકમાં એકઠા કરવા માટે એક ચાલાકીભરી વ્યૂહરચનાનો ઉપયોગ કર્યો. અહેવાલો અનુસાર, ઈરાનની એરફોર્સના શીર્ષ અધિકારીઓને એક જાહેર ડ્રિલ (સૈન્ય કવાયત) માટે એકઠા કરવામાં આવ્યા હતા, જેનો ઉદ્દેશ ઈરાનની શક્તિનું પ્રદર્શન કરવાનો હતો. આ ડ્રિલની આડમાં મોસાદે ગુપ્ત રીતે બેઠકનું આયોજન કરાવ્યું, જેમાં ઈરાનના મુખ્ય નેતાઓ, જેમ કે IRGC કમાન્ડર હુસૈન સલામી, આર્મી ચીફ ઓફ સ્ટાફ મોહમ્મદ બાઘેરી અને એરોસ્પેસ કમાન્ડર અમીરઅલી હાજીઝાદેહ જેવા અધિકારીઓ હાજર હતા.

મોસાદે આ બેઠકની ચોક્કસ જગ્યા અને સમયની માહિતી એકઠી કરી હતી. ઈરાનની અંદરના ગુપ્ત એજન્ટો દ્વારા મોસાદે આ અધિકારીઓની હિલચાલ પર નજર રાખી અને રીઅલ-ટાઇમ માહિતી એકઠી કરી. આ ગુપ્તચરીની ચોકસાઈએ મોસાદને આ બેઠકને નિશાન બનાવવાની તક આપી. અહેવાલ મુજબ, મોસાદે ઈરાનને એવું માનવા દીધું કે ઇઝરાયેલ તાત્કાલિક હુમલો કરવાનું નથી. ઇઝરાયેલે ખોટી માહિતી ફેલાવી, જેમ કે નેતન્યાહુ અને ટ્રમ્પ વચ્ચે મતભેદ હોવાના સમાચાર, જેથી ઈરાનની સુરક્ષા વ્યવસ્થા નબળી પડે. આનાથી ઈરાનના અધિકારીઓ બેઠકમાં નિશ્ચિંતપણે એકઠા થયા.

ગુપ્ત એજન્ટોનો ઉપયોગ

મોસાદની સફળતાનું એક મુખ્ય કારણ તેનું ઈરાનની અંદરનું વ્યાપક ગુપ્તચર નેટવર્ક હતું. ફોક્સ ન્યૂઝના અહેવાલ મુજબ, મોસાદે ‘અસંખ્ય એજન્ટો’નો ઉપયોગ કર્યો, જેઓ ઈરાનની સુરક્ષા વ્યવસ્થામાં ઉંડે સુધી ઘૂસી ગયા હતા. ટાઇમ્સ ઓફ ઇઝરાયેલ અને બીબીસીના અહેવાલો અનુસાર, મોસાદે ઈરાનની સુરક્ષા એજન્સીઓના ઉચ્ચ અધિકારીઓને પોતાના એજન્ટો બનાવ્યા હતા.

આનું જ એક ઉદાહરણ લઈએ તો 2021માં ઈરાનના કાઉન્ટર-ઇન્ટેલિજન્સ યુનિટના વડાને મોસાદના જાસૂસ તરીકે ઓળખવામાં આવ્યા હતા, જેમણે ઈરાનના ગુપ્ત દસ્તાવેજો ઇઝરાયેલને પૂરા પાડ્યા હતા. મોસાદે ઈરાનની અંદરના સ્થાનિક લોકો અને ડબલ એજન્ટોની મદદથી બેઠકની વિગતો એકઠી કરી. આ એજન્ટો ઈરાનની સંસ્કૃતિ અને ભાષામાં નિષ્ણાત હતા, જેના કારણે તેઓ શંકા વિના કામ કરી શક્યા.

અદ્યતન ટેકનોલોજી અને ગુપ્ત ઑપરેશન

મોસાદે આ ઑપરેશનમાં અદ્યતન ટેકનોલોજીનો ઉપયોગ કર્યો, જેનાથી ઈરાનની સુરક્ષા વ્યવસ્થાને ચકમો આપવામાં આવ્યો. અહેવાલો અનુસાર, મોસાદે ઈરાનની અંદર, ખાસ કરીને તેહરાન નજીક, એક ગુપ્ત ડ્રોન બેઝ સ્થાપ્યો હતો. આ ડ્રોન્સને હુમલા પહેલાં ઘણા સમયથી ઈરાનમાં ગુપ્ત રીતે ખસેડવામાં આવ્યા હતા. જ્યારે હુમલો શરૂ થયો, ત્યારે આ ડ્રોન્સને સક્રિય કરીને ઈરાનના મિસાઇલ લૉન્ચર્સ અને એર ડિફેન્સ સિસ્ટમ્સને નિશાન બનાવવામાં આવ્યા.

મોસાદે ઈરાનની અંદર પ્રિસિઝન-ગાઇડેડ વેપન સિસ્ટમ્સ મૂક્યા હતા, જે વાહનોમાં છુપાવેલા હતા. આ હથિયારો રિમોટલી સક્રિય કરવામાં આવ્યા અને ઈરાનની એર ડિફેન્સ સિસ્ટમ્સને નષ્ટ કરવામાં મદદ કરી, જેથી ઇઝરાયેલી એરફોર્સના 200થી વધુ વિમાનો નિર્વિઘ્ને હુમલો કરી શકે. મોસાદે આ ઑપરેશનના કેટલાક દ્રશ્યો જાહેર કર્યા, જેમાં રાત્રે ડ્રોન્સ અને કમાન્ડો દ્વારા હુમલાઓ દર્શાવવામાં આવ્યા. આ પ્રકારની જાહેરાત અસામાન્ય છે, જે મોસાદની આત્મવિશ્વાસ અને શક્તિ દર્શાવે છે.

ઈરાન જેવા દેશમાં, જ્યાં સુરક્ષા વ્યવસ્થા અત્યંત કડક અને શંકાસ્પદ હોય, ત્યાં ઘૂસણખોરી કરવી એ કોઈ સામાન્ય બાબત નથી. છતાં મોસાદે આ કામ ફરી એકવાર સફળતાપૂર્વક કરી બતાવ્યું. ધ રાઈટ સ્કૂપના અહેવાલ મુજબ, મોસાદના કમાન્ડોઓએ ઈરાનની અંદર ગુપ્ત રીતે પ્રવેશ કર્યો અને ઑપરેશન પૂર્ણ કરીને સુરક્ષિત રીતે પાછા ફર્યાં.

આ ઘટના નીચેના મુદ્દાઓ પર પ્રકાશ પાડે છે:

મોસાદના એજન્ટો ઈરાનની અંદર સ્થાનિક લોકોની જેમ રહે છે અને તેમની ઓળખને સંપૂર્ણ ગુપ્ત રાખે છે. આ એજન્ટો ઈરાનની સંસ્કૃતિ, ભાષા અને વ્યવહારમાં એટલા નિષ્ણાત હોય છે કે તેમને ઓળખવા લગભગ અશક્ય હોય છે. ઈરાનની સુરક્ષા એજન્સીઓ, ખાસ કરીને IRGC, અત્યંત સજાગ હોય છે. છતાં, મોસાદે તેમની નજર ચૂકવી અને આટલું મોટું ઑપરેશન હાથ ધર્યું. આ દર્શાવે છે કે મોસાદની તૈયારી અને ગુપ્તચરી કેટલી ચોક્કસ હતી.

લાંબા સમયનું આયોજન

આ ઑપરેશનની તૈયારીઓ વર્ષોની હતી. અહેવાલો અનુસાર, મોસાદે ઇઝરાયેલી એરફોર્સ, મિલિટરી ઇન્ટેલિજન્સ ડિરેક્ટોરેટ અને ડિફેન્સ ઇન્ડસ્ટ્રીઝ સાથે મળીને વર્ષોની ગુપ્તચરી અને આયોજન કર્યું હતું. મોસાદે ઈરાનના મુખ્ય અધિકારીઓ અને સૈન્ય સ્થળોની વિગતવાર માહિતી એકઠી કરી, જેમાં તેમના બંકરો, નિવાસસ્થાનો અને મિસાઇલ લોન્ચર્સની જગ્યાઓનો સમાવેશ થાય છે.

આ પહેલાં પણ મોસાદે પાર પાડ્યા છે અભૂતપૂર્વ ઑપરેશન

આ પહેલીવાર નથી કે મોસાદે ઈરાનમાં ઘૂસીને ઑપરેશન પાર પાડ્યા હોય. અગાઉ પણ મોસાદે ઈરાનના પરમાણુ વૈજ્ઞાનિકોની હત્યા, નાતાન્ઝ પરમાણુ પ્લાન્ટ પર હુમલો અને સાયબર આક્રમણો જેવા ઑપરેશન્સ કર્યા છે. આ બધું દર્શાવે છે કે મોસાદ ઈરાનની અંદર પોતાનું નેટવર્ક અને પકડ જાળવી રાખે છે.

આ હુમલાએ મોસાદની શક્તિને વૈશ્વિક સ્તરે ચર્ચામાં લાવી છે. લાઈવ હિન્દુસ્તાનના અહેવાલ મુજબ, આ ઓપરેશને ઈરાનના સૈન્ય નેતૃત્વને ચોંકાવી દીધું અને તેમની સુરક્ષા વ્યવસ્થામાં ગંભીર ખામીઓ દર્શાવી. મોસાદે દર્શાવ્યું છે કે તે ગમે ત્યાં અને ગમે ત્યારે હુમલો કરી શકે છે. ગુપ્તચર એજન્સીઓના નિષ્ણાતો મોસાદની આ ઑપરેશનને એક માસ્ટરપીસ ગણાવી રહ્યા છે.