અમેરિકન પોડકાસ્ટર લેક્સ ફ્રિડમેન (Lex Fridman) ભારત આવવાના છે અને ‘અત્યાર સુધીના સૌથી આકર્ષક માનવી’ PM નરેન્દ્ર મોદીનો (PM Narendra Modi) ઇન્ટરવ્યૂ લેવા માટે તૈયાર છે. ફ્રિડમેન આ મહિને ભારતીય વડા પ્રધાનનો ઇન્ટરવ્યૂ લેશે. જ્યારે PM મોદી આદર્શ હિંદુ તરીકે જાણીતા છે અને ઉપવાસ રાખવા માટે પણ જાણીતા છે, ત્યારે લેક્સ ફ્રિડમેને PM મોદી સાથેની મુલાકાત લેતા પહેલા 48 કલાકના ઉપવાસની જાહેરાત પણ કરી છે, જે એક આકર્ષક પાસું છે.
ભારતીય રાજકારણમાં PM મોદીની ભૂમિકા ઉપરાંત, ફ્રિડમેન કહે છે કે તેઓ ભારતીય વડાપ્રધાનના માનવીય પક્ષ અને આધ્યાત્મિક વ્યવહારથી ખૂબ પ્રભાવિત છે. 8 ફેબ્રુઆરીના રોજ લેક્સ ફ્રિડમેને X પર પોસ્ટ કરીને PM મોદીનો ઇન્ટરવ્યૂ લેવાની ઉત્સુકતા વ્યક્ત કરી હતી. ફ્રિડમેનને એ જાણવામાં પણ રસ વધુ છે કે PM મોદી હિંદુ ઉત્સવ નવરાત્રિના નવ દિવસના ઉપવાસ સહિત ઘણા પ્રકારના ઉપવાસ કરે છે. ત્યારે પોડકાસ્ટરે નક્કી કર્યું હતું કે તે PM મોદીનો ઇન્ટરવ્યૂ લેતા પહેલા 48-72 કલાક ઉપવાસ કરશે.
તેમણે સોશિયલ મીડિયા પર પોસ્ટ કરતા લખ્યું હતું કે, “નરેન્દ્ર મોદી એ સૌથી રસપ્રદ માણસોમાંના એક છે જેમના વિશે મેં ક્યારેય વાંચ્યું છે.” તેમણે આગળ લખ્યું હતું કે, “ભારતના જટિલ, ઊંડા ઇતિહાસ અને તેમાં તેમની ભૂમિકા ઉપરાંત, મોદીનો માનવીય પક્ષ પણ ખરેખર રસપ્રદ છે. ઉદાહરણ તરીકે, તેમણે ઘણીવાર આધ્યાત્મિક કારણોસર ઘણા દિવસો (9+ દિવસ) ઉપવાસ કર્યા છે. હું પણ ઘણીવાર ઉપવાસ કરું છું. તેથી હું ભારત પહોંચ્યા પછી તેમની સાથે વાત કરતા પહેલાં 48-72 કલાક ઉપવાસ કરીશ. આ ધ્યાન કરવાની અને એ વિચારવાની એક સારી તક છે કે હું કેટલો ભાગ્યશાળી છું કે હું જીવિત છું, માનવ સ્વભાવની કાળી બાજુઓ જોયા છતાં મારી પાસે એક મગજ છે જે વિશ્વની સુંદરતા જોઈ શકે છે. સૌથી વિશેષ એ વિચારવું જોઈએ કે હું કેટલો ભાગ્યશાળી છું કે મારા જીવનમાં આટલો પ્રેમ છે.”
Narendra Modi is one of the most fascinating human beings I have ever studied.
— Lex Fridman (@lexfridman) February 7, 2025
I can't wait to talk to him on podcast for several hours in a few weeks.
On top of the complex, deep history of India, and his role in it, just the human side of Modi is really interesting. For…
ગયા મહિને, અમેરિકન પોડકાસ્ટરે જાહેરાત કરી હતી કે તે ફેબ્રુઆરીના અંતમાં લોકપ્રિય ‘ધ લેક્સ ફ્રિડમેન પોડકાસ્ટ’ પર વડાપ્રધાન મોદીની મિજબાની કરવા માટે ભારતની યાત્રા કરશે. ફ્રિડમેને કહ્યું હતું કે, “હું પહેલાં ક્યારેય ભારત ગયો નથી, તેથી હું અહીં આવીને તેની જીવંત, ઐતિહાસિક સંસ્કૃતિ અને તેના અદ્ભુત લોકોના અનેક પાસાઓનો અનુભવ કરવા માટે ઉત્સાહિત છું.”
I will be doing a podcast with Narendra Modi (@narendramodi), Prime Minister of India, at the end of February.
— Lex Fridman (@lexfridman) January 18, 2025
I've never been to India, so I'm excited to finally visit and experience many facets of its vibrant, historic culture and its amazing people as fully as I can.
હિંદુ ધર્મમાં માન્યતા અનુસાર ઉપવાસ શરીર અને મનને શુદ્ધ કરે છે અને આધ્યાત્મિક વિકાસમાં વધારો કરે છે. વધુમાં, ઉપવાસ (વ્રત) એ દેવતાઓ પ્રત્યેની ભક્તિનું એક સ્વરૂપ છે. નવરાત્રિ જેવા તહેવારો દરમિયાન અથવા વ્યક્તિગત આધ્યાત્મિક લક્ષ્યો માટે ઉપવાસ રાખવા એ હિંદુઓમાં એક સામાન્ય પ્રથા છે. ઉપવાસ શરૂ થાય તે પહેલાં, ઉપવાસ કરનાર વ્યક્તિ ‘સંકલ્પ’ અથવા પ્રતિજ્ઞા લે છે, જે ઉપવાસ પાછળનો હેતુ અને ઇચ્છા તેમજ પરંપરાઓ અનુસાર ઉપવાસ કરવાની પ્રતિબદ્ધતા દર્શાવે છે.
સામાન્ય રીતે PM મોદી મુખ્ય હિંદુ તહેવારો પર અથવા કોઈ મોટા કાર્યક્રમ પહેલાં ઉપવાસ કરે છે, પરંતુ PM મોદી સાથે પોડકાસ્ટ શૂટ કરતા પહેલા ફ્રિડમેનનો ઉપવાસ કરવાનો નિર્ણય ભારતીય વડા પ્રધાનની ધાર્મિક માન્યતાઓ અને પ્રથાઓ પ્રતિ તેમનું સન્માન પ્રદર્શિત કરે છે. તેમજ માનસિક સ્પષ્ટતા અને આધ્યાત્મિક ચિંતનનું પણ સાધન છે. PM મોદીના માનવીય અને આધ્યાત્મિક પાસાં પર ફ્રિડમેને આપેલ ભાર સૂચવે છે કે બંને વચ્ચેની વાતચીત સામાન્ય રાજકીય ચર્ચાથી આગળ વધી શકે છે અને નેતૃત્વ, આધ્યાત્મિકતા અને રાજકીય અને નીતિગત નિર્ણય લેવામાં તેમની ભૂમિકા પર પ્રકાશ પાડી શકે છે. આ ચર્ચા ભારત અને વિશ્વભરના પ્રેક્ષકોને એક દુર્લભ ઝલક આપશે કે ઉપવાસ અને આવી આધ્યાત્મિક પ્રથાઓ સાંસ્કૃતિક અને ધાર્મિક મૂલ્યો સાથે કેવી રીતે જોડાય છે. જેના કારણે માનસિક સ્પષ્ટતા પણ પ્રાપ્ત થાય છે અને તણાવ વ્યવસ્થાપન અને વ્યક્તિગત વિકાસમાં મદદ મળે છે. ઉપરાંત નેતૃત્વના ઉચ્ચતમ સ્તરે નિર્ણય લેવા અને દ્રષ્ટિકોણને પ્રભાવિત કરવામાં તેમજ આધ્યાત્મિક જોડાણને વધુ ગાઢ બનાવવામાં મદદ મળે છે.
નવરાત્રિ અને અયોધ્યા રામ મંદિર પ્રાણ પ્રતિષ્ઠા: PM મોદી તમામ મુખ્ય કાર્યક્રમો પહેલાં કરે છે ઉપવાસ
PM નરેન્દ્ર મોદી એક એવા વ્યક્તિ છે જેમને પોતાની ધાર્મિક માન્યતાઓ પર ગર્વ છે અને તેઓ ભગવાન પ્રત્યે અત્યંત ભક્તિ સાથે હિંદુ પરંપરાઓનું પાલન કરે છે. PM મોદી ચૈત્ર નવરાત્રિ અને આસો નવરાત્રિ એમ માં દુર્ગાના નવ સ્વરૂપોના બંને ઉત્સવમાં નવ દિવસના ઉપવાસ રાખે છે. આ દરમિયાન, PM મોદી સાત્વિક આહાર ગ્રહણ કરે છે. તે પવિત્ર નવ દિવસો દરમિયાન ફક્ત પાણી પીવે છે, જેમાં લીંબુ પાણી અને કેટલાક ફળો સાથે મર્યાદિત પાણીનો સમાવેશ થાય છે. કઠોર ઉપવાસ છતાં, PM મોદીએ ક્યારેય એક દિવસની પણ રજા લીધી નથી. આ ઉપરાંત તેમની વ્યક્તિગત આધ્યાત્મિક શ્રદ્ધાને કારણે ભારતના વડાપ્રધાન તરીકેની તેમની ફરજોમાં અવરોધ ઊભો થવા દીધો નથી, જે તેમની દ્રઢતા તેમજ તેમની બંધારણીય ફરજો પ્રત્યેની તેમની પ્રતિબદ્ધતા દર્શાવે છે.
2022માં, PM મોદીએ ગુજરાતમાં એક જાહેર રેલીમાં મજાકમાં કહ્યું હતું કે તેઓ નવરાત્રિના ઉપવાસને કારણે ‘સુરતનું જમણ’ અને અન્ય પ્રાદેશિક વાનગીઓનો આનંદ માણી ન શક્યા તેનો તેમને અફસોસ છે. આ ઉપવાસ દરમિયાન જ PM મોદીએ રાજ્યના વિવિધ જિલ્લાઓમાં કાર્યક્રમોમાં સતત હાજરી આપી, ₹29000 કરોડના પ્રોજેક્ટ્સનો શિલાન્યાસ કર્યો અને પછી નવરાત્રિ કાર્યક્રમમાં પણ હાજરી આપી.
2022માં જ્યારે જાપાનના PM શિન્ઝો આબેની હત્યા કરવામાં આવી ત્યારે PM મોદીએ 27 સપ્ટેમ્બરના રોજ આસો નવરાત્રિ દરમિયાન તેમના નજીકના મિત્રના અંતિમ સંસ્કારમાં હાજરી આપી હતી. PM મોદી ઉપવાસ છતાં તેમને શ્રદ્ધાંજલિ આપવા માટે જાપાન ગયા હતા. ચૈત્રી નવરાત્રિમાં આવેલી 2014, 2019 અને 2024ની લોકસભા ચૂંટણી પ્રચાર દરમિયાન પણ PM મોદી ચાલુ ઉપવાસ દરમિયાન પણ પ્રચારમાં હાજરી આપી હતી તથા રેલીઓ સંબોધિત કરી હતી.
રસપ્રદ વાત એ છે કે, સપ્ટેમ્બર 2014માં, PM મોદી નવરાત્રિ દરમિયાન અમેરિકાની તેમની પહેલી મુલાકાતે ગયા હતા. વ્યસ્ત સમયપત્રક હોવા છતાં, PM મોદીએ ઉપવાસ જાળવી રાખ્યા અને લીંબુ પાણી અને દિવસમાં માત્ર એકવાર ફળાહાર પર અડગ રહ્યા હતા. નવરાત્રિના ઉપવાસ રાખનારા ઘણા ગુજરાતીઓ ઉપવાસ દરમિયાન સાબુદાણા ખાય છે, પરંતુ PM મોદી તે પણ ટાળે છે. PM મોદીની પોતાના ધર્મ પ્રત્યેની પ્રતિબદ્ધતાએ તત્કાલીન યુએસ રાષ્ટ્રપતિ બરાક ઓબામાને પણ આશ્ચર્યચકિત કરી દીધા હતા.
PM મોદી 2014ની તેમની યુએસ મુલાકાત દરમિયાન ભારતીય પ્રવાસીઓને પણ મળ્યા હતા અને બેઠકોમાં હાજરી આપવા છતાં, તેમણે મેડિસન સ્ક્વેર ગાર્ડન અને સેન્ટ્રલ પાર્કમાં 700 NRIsનું સ્વાગત કર્યું હતું. તેમણે ત્યાં હાજર લગભગ તમામ NRI મહેમાનો સાથે ફોટોગ્રાફ્સ પણ પડાવ્યા, જેનાથી ભારતીય પ્રવાસીઓ આશ્ચર્યચકિત થઈ ગયા.
2016માં, PM મોદીએ ચૈત્ર નવરાત્રિ દરમિયાન સંસદમાં મહત્વપૂર્ણ ગુડ્સ એન્ડ સર્વિસ ટેક્સ (GST) બિલ રજૂ કરવામાં આવ્યું તે પહેલાં નવ દિવસના ઉપવાસ રાખ્યા હતા. પ્રધાનમંત્રી બનતા પહેલાં પણ નરેન્દ્ર મોદી દર વર્ષે નવરાત્રિના ઉપવાસ કરતા હતા. 2001માં જ્યારે મોદી ગુજરાતના મુખ્યમંત્રી બન્યા, ત્યારે તેમની તાત્કાલિક ચિંતા ભૂકંપગ્રસ્ત કચ્છમાં પુનર્વસન કાર્યને ઝડપી બનાવવાની હતી. કામના ભારણ છતાં, મોદીએ નવરાત્રિ ઉપવાસ ચાલુ રાખ્યા અને ફક્ત પાણી અને લીંબુનો રસ જ ગ્રહણ કર્યો. હકીકતમાં, PM મોદીએ 2012માં તેમના બ્લોગમાં એક વખત લખ્યું હતું કે તેઓ 35 વર્ષથી નવરાત્રિના ઉપવાસ રાખી રહ્યા છે. નવરાત્રિના ઉપવાસ ઉપરાંત, PM મોદી ચાતુર્માસ દરમિયાન કડક આહારનું પાલન કરે છે. ચાતુર્માસ એ હિંદુ કેલેન્ડરના ચાર મહિના છે જે દરમિયાન હિંદુઓ ઉપવાસ રાખે છે. આ સમયગાળા દરમિયાન, PM મોદી ચાર મહિના સુધી દિવસમાં એકવાર ખાય છે. 2015માં, PM મોદીએ યુએનજીએની બેઠક માટે ન્યૂયોર્કની મુલાકાત લીધી ત્યારે પણ આ ‘એકટાણા’ની દિનચર્યાનું પાલન કર્યું હતું.
રામ મંદિર પ્રાણ પ્રતિષ્ઠા પહેલા 11 દિવસનું અનુષ્ઠાન
જાન્યુઆરી 2024માં, વડા પ્રધાન નરેન્દ્ર મોદીએ અયોધ્યામાં રામ મંદિરના પ્રાણ પ્રતિષ્ઠા સમારોહ પહેલા 11 દિવસ સુધી કઠોર અનુષ્ઠાન કર્યું હતું. PM મોદી ‘યજમાન’ પૈકીના એક હતા અને 22 જાન્યુઆરી, 2024ના રોજ અભિષેક સમારોહ દરમિયાન કેટલીક ધાર્મિક વિધિઓ કરવાના હતા. તેમના લોકપ્રિય રેડિયો કાર્યક્રમ મન કી બાત દરમિયાન, PM મોદીએ કહ્યું, “મારું સૌભાગ્ય છે કે હું મારું 11 દિવસનું અનુષ્ઠાન નાસિક ધામ-પંચવટીથી શરૂ કરી રહ્યો છું. પંચવટી એ પવિત્ર ભૂમિ છે જ્યાં ભગવાન શ્રી રામે ઘણો સમય વિતાવ્યો હતો. જેમ આપણા શાસ્ત્રોમાં પણ ઉલ્લેખ છે, આપણે યજ્ઞ કરવા અને ભગવાનની પૂજા કરવા માટે આપણી અંદર રહેલી દૈવી ચેતનાને જાગૃત કરવી પડશે. આ માટે શાસ્ત્રોમાં ઉપવાસ અને કડક નિયમોનો ઉલ્લેખ કરવામાં આવ્યો છે, જેનું અભિષેક પહેલાં પાલન કરવું પડે છે. તેથી, આધ્યાત્મિક યાત્રાના કેટલાક તપસ્વી આત્માઓ અને મહાપુરુષો પાસેથી મળેલા માર્ગદર્શન મુજબ અને તેમના દ્વારા સૂચવેલા યમ-નિયમો અનુસાર, હું આજથી 11 દિવસનો એક ખાસ અનુષ્ઠાન શરૂ કરી રહ્યો છું. આ શુભ પ્રસંગે, હું ભગવાનના ચરણોમાં પ્રાર્થના કરું છું… હું ઋષિઓ અને તપસ્વીઓના ગુણોને યાદ કરું છું અને ભગવાનના સ્વરૂપો છે તેમને પ્રાર્થના કરું છું કે તેઓ મને આશીર્વાદ આપે. જેથી મારા વિચારો, શબ્દો અને કાર્યોમાં કોઈ ખામી ન રહે.”
11 દિવસના યમ-નિયમ દરમિયાન, PM મોદીએ દેશભરના 6 મંદિરોની મુલાકાત લીધી. રામાયણમાં આ મંદિરોનું મહત્વ છે કારણ કે તે એવા સ્થાનો પર સ્થિત છે જ્યાં ભગવાન રામે પગ મૂક્યો હતો. ભગવાન રામ લલ્લાના તેમના વાસ્તવિક નિવાસસ્થાન પર અભિષેક પછી જ, PM મોદીએ સ્વામી ગોવિંદ દેવ ગિરિ મહારાજ દ્વારા અર્પણ કરાયેલ ભગવાન રામના ચરણામૃત (દૈવી અમૃત) સાથે પોતાનો ઉપવાસ તોડ્યો. તે સમયે, સ્વામીજીએ PM નરેન્દ્ર મોદીની ઊંડી આધ્યાત્મિક પ્રતિબદ્ધતા અને આ શુભ વિધિ માટે કડક પાલનની પ્રશંસા કરી હતી.
સ્વામીજીએ જણાવ્યું હતું કે રામ મંદિર પ્રાણ પ્રતિષ્ઠાના 20 દિવસ પહેલાં, પ્રધાનમંત્રી તરફથી એક વિનંતી આવી હતી જેમાં પ્રધાનમંત્રી મોદીને પ્રાણ પ્રતિષ્ઠા સમારોહમાં યજમાન બનવાનું કહેવામાં આવ્યું હતું. ધાર્મિક નેતાઓ સાથે પરામર્શ કર્યા પછી, PM મોદી માટે એક સલાહકાર તૈયાર કરવામાં આવ્યો હતો જેમાં ઉપવાસ, જમીન પર સૂવું અને અન્ય વિવિધ બાબતોનો સમાવેશ થતો હતો. સલાહમાં ફક્ત ત્રણ દિવસના ઉપવાસનો ઉલ્લેખ હતો, જ્યારે PM મોદીએ 11 દિવસ સુધી સંપૂર્ણ ઉપવાસ રાખ્યા હતા, જે દરમિયાન તેમણે અનાજ ખાવાનું પણ છોડી દીધું હતું. ઉપવાસ અને વારંવાર મંદિરની મુલાકાતો ઉપરાંત, PM મોદીએ આધ્યાત્મિક એકાંતવાસ પણ કર્યો હતો, જેમાં ધ્યાન કરવા અને તેમની આધ્યાત્મિકતાને વધુ ગહન કરવા માટે કેદારનાથ ગુફાઓની મુલાકાતનો પણ સમાવેશ થાય છે.
ટ્રમ્પ અને ઝેલેન્સકી સાથેના ઇન્ટરવ્યુથી લઈને મસ્ક અને ઝુકરબર્ગ સુધી…. વિશ્વને અસર કરતા જટિલ વિષયો પર છે લેક્સ ફ્રિડમેનના પોડકાસ્ટ
લેક્સ ફ્રિડમેન ખૂબ જ લોકપ્રિય પોડકાસ્ટર, કમ્પ્યુટર વૈજ્ઞાનિક અને AI સંશોધક છે જેમને જિયો પોલિટિક્સમાં ખૂબ રસ છે. ગયા વર્ષે ડોનાલ્ડ ટ્રમ્પ સાથેનો તેમનો ઇન્ટરવ્યુ અથવા યુક્રેનિયન રાષ્ટ્રપતિ વોલોડીમીર ઝેલેન્સકી સાથેનો તેમનો અગાઉનો ઇન્ટરવ્યુ ખૂબ ચર્ચામાં રહ્યો છે. તેમણે અબજોપતિ ઇલોન મસ્ક, એમેઝોનના સ્થાપક જેફ બેઝોસ અને ફેસબુકના સહ-સ્થાપક માર્ક ઝુકરબર્ગના ઇન્ટરવ્યુ લીધા છે. ફ્રિડમેનના પોડકાસ્ટ તેના લાંબા-ફોર્મેટ, જિયો પોલિટિક્સ અને વ્યક્તિગત જીવનના ફિલસૂફીથી લઈને ટેકનોલોજી અને AI સુધીના વિષયોની માટે ફેમસ બન્યા છે. ફ્રિડમેનની ઇન્ટરવ્યુ શૈલી અને શાંત વર્તનની તેમના પ્રેક્ષકો પ્રશંસા કરે છે. વધુમાં, મેસેચ્યુસેટ્સ ઇન્સ્ટિટ્યૂટ ઓફ ટેકનોલોજી (MIT) સાથે તેમનું જોડાણ તેમના પોડકાસ્ટમાં વિશ્વસનીયતા અને પ્રતિષ્ઠા ઉમેરે છે, કારણ કે તેઓ MITમાં સંશોધક હતા.
PM મોદીના આધ્યાત્મિક વ્યવહારમાં ફ્રિડમેનની રુચિ અને આદર તથા વિશ્વના સૌથી શક્તિશાળી નેતાઓમાંના એકના માનવીય પાસાને સમજવાની તેમની ઇચ્છાને ધ્યાનમાં રાખીને, PM મોદી સાથેના તેમના સાક્ષાત્કારને બે અલગ અલગ વિશ્વનો સંગમ માનવામાં આવે છે. પ્રેક્ષકો કદાચ એવી વાતચીતના સાક્ષી બનશે જે ફક્ત નીતિ કે રાજકારણ કે નેતૃત્વ અને શાસન પુરતી માર્યાદિત નહીં હોય પરંતુ ભારતના ટોચના નેતાને માર્ગદર્શન આપતા ધાર્મિક દર્શનની પણ હશે.
