ઉત્તરાખંડ સરકારે રાજ્ય વિધાનસભામાં ઉત્તરાખંડ ધર્મ સ્વતંત્રતા (સંશોધન) બિલ-2022 રજૂ કર્યું. આ બિલ સર્વસંમતિથી અને ધ્વનિ મત દ્વારા પસાર કરવામાં આવ્યું છે. આ બિલમાં બળજબરીથી ધર્મ પરિવર્તન કરાવનાર ગુનેગારોને 10 વર્ષ સુધીની સજા અને 50 હજાર રૂપિયા સુધીના દંડની જોગવાઈ કરવામાં આવી છે. આ સિવાય મહિલાઓ માટે 30% અનામતનું બિલ પણ પસાર કરવામાં આવ્યું છે. રાજ્યપાલની મહોર બાદ રજુ કરાયેલા આ બિલ કાયદો બની જશે.
મીડિયા રિપોર્ટ્સ અનુસાર , ઉત્તરાખંડ ધર્મ સ્વતંત્રતા બિલ-2022 પસાર થયા બાદ બળજબરીથી ધર્માંતરણ એ સંપૂર્ણ રીતે સંજ્ઞેય અને બિનજામીનપાત્ર ગુનો બની જશે. અપરાધીઓને ઓછામાં ઓછા 3 વર્ષની અને એકલ ધર્માંતરણ માટે વધુમાં વધુ 7 વર્ષની સજા થશે. તે જ સમયે, સામૂહિક ધર્મ પરિવર્તન માટે ત્રણથી 10 વર્ષની સજા થશે.
આ ઉપરાંત સગીર મહિલાઓ, દલિત અને આદિવાસીઓના એકલ ધર્માંતરણ પર 3 થી 10 વર્ષની સજા અને 25 હજાર રૂપિયાનો દંડ અને સામૂહિક ધર્મ પરિવર્તન પર 3 થી 10 વર્ષની સજા અને 50 હજાર રૂપિયાનો દંડ કરવામાં આવશે. એટલું જ નહીં, ધર્મ પરિવર્તનના આરોપીઓ સામે કડક કાર્યવાહી કરવા માટે આ બિલમાં દોષિતોને ઓછામાં ઓછા પાંચ લાખ રૂપિયાનું વળતર પણ ચૂકવવું પડી શકે છે. આ વળતર પીડિતને આપવામાં આવશે.
આ પહેલા વર્ષ 2018માં પણ બળજબરીથી થતા ધર્માંતરણને રોકવા માટે કાયદો લાવવામાં આવ્યો હતો. ત્યારબાદ બળજબરીથી ધર્માંતરણ માટે 1 થી 5 વર્ષની અને દલિતો અને આદિવાસી સમુદાયના કેસમાં 2 થી 7 વર્ષની જેલની જોગવાઈ હતી. જો કે હવે કાયદો વધુ કડક બનાવવામાં આવ્યો છે.
ધર્માંતરણ જેવી બાબતો ખૂબ જ ખતરનાક: સીએમ ધામી
આ બિલ અંગે મુખ્યમંત્રી પુષ્કર સિંહ ધામીએ કહ્યું છે કે, “ઉત્તરાખંડ દેવભૂમિ છે. અહીં ધર્મ પરિવર્તન જેવી બાબતો ખૂબ જ ઘાતક છે, તેથી તેને રોકવા માટે સરકાર કડક કાયદો લાવી રહી છે. રાજ્યમાં આ કાયદાનો કડક અમલ કરવામાં આવશે. એ જ રીતે, ઉત્તરાખંડ રાજ્યની રચનામાં માતૃશક્તિએ મુખ્ય ભૂમિકા ભજવી છે, સરકારે પહેલેથી જ નક્કી કર્યું હતું કે વિષમ ભૌગોલિક પરિસ્થિતિઓ ધરાવતા આ રાજ્યમાં માતૃશક્તિનું સન્માન કરીને તેમને ક્ષિતિજ અનામતનો લાભ આપવામાં આવશે.
ઉલ્લેખનીય છે કે રાજ્ય વિધાનસભાના શિયાળુ સત્રના પહેલા દિવસે મંગળવારે (29 નવેમ્બર 2022) ઉત્તરાખંડના ધર્મ અને સંસ્કૃતિ મંત્રી સતપાલ મહારાજે આ બિલ રજૂ કર્યું હતું.
આ બિલ રજૂ કરતાં તેમણે કહ્યું હતું કે ભારતીય બંધારણના અનુચ્છેદ 25, 26, 27 અને 28 અનુસાર દરેક ધર્મને સમાન રીતે મજબૂત કરવાના ઉદ્દેશ્યમાં આવી રહેલી મુશ્કેલીઓને દૂર કરવા માટે આ સંશોધન બિલ લાવવામાં આવ્યું છે. વિધેયકમાં, કાયદાની વિરુદ્ધ ધર્માંતરણને કોગ્નિઝેબલ અને બિનજામીનપાત્ર અપરાધ બનાવતા, દોષિતોને ઓછામાં ઓછા ત્રણ વર્ષથી લઈને વધુમાં વધુ 10 વર્ષ સુધીની જેલની જોગવાઈ છે.
અન્ય રાજ્યોમાં ધર્માંતરણ પરના કાયદા
નોંધનીય છે કે ઉત્તરાખંડ સિવાય મધ્યપ્રદેશ, ઉત્તર પ્રદેશ સહિત કેટલાક અન્ય રાજ્યોએ પણ ધર્મ પરિવર્તન પર કડક કાયદો બનાવ્યો છે. મધ્યપ્રદેશના ધર્માંતરણ વિરોધી કાયદાની વાત કરીએ તો, ધાર્મિક સ્વતંત્રતા અધિનિયમ 2020 મુજબ, કોઈ પણ વ્યક્તિ પ્રલોભન, ધમકી અથવા બળજબરીથી લગ્ન અથવા અન્ય કોઈપણ પ્રકારની છેતરપિંડીનાં નામે પ્રત્યક્ષ કે આડકતરી રીતે અન્ય વ્યક્તિનું ધર્માંતરણ કરી શકે નહીં.
આ કાયદાનું ઉલ્લંઘન કરનારને 1 થી 10 વર્ષની જેલ અને એક લાખ રૂપિયા સુધીના દંડની જોગવાઈ કરવામાં આવી છે. એટલું જ નહીં ધર્મ છુપાવીને લગ્ન કરવાના ગુનામાં ત્રણ વર્ષથી 10 વર્ષની સજા અને 50 હજાર રૂપિયાના દંડની જોગવાઈ કરવામાં આવી છે. તેમજ અન્ય ધર્મમાં લગ્ન માટે બે મહિના અગાઉ માહિતી આપવાની રહેશે, જો માહિતી વગર લગ્ન થશે તો તે રદબાતલ ગણાશે.
ઉત્તર પ્રદેશના ધર્મ પરિવર્તનના નિષેધ વટહુકમ, 2020 વિશે વાત કરીએ તો, બળજબરીથી ધર્માંતરણ માટે ઓછામાં ઓછા 15,000 રૂપિયાના દંડ સાથે એકથી પાંચ વર્ષની જેલની જોગવાઈ છે. આ સિવાય SC/ST સમુદાયની સગીરો અને મહિલાઓના ધર્માંતરણ માટે ત્રણથી 10 વર્ષ સુધીની સજાની જોગવાઈ કરવામાં આવી છે. બળજબરીપૂર્વક સામૂહિક ધર્મ પરિવર્તન માટે 3 થી 10 વર્ષની જેલ અને 50,000 રૂપિયાના દંડની જોગવાઈ કરવામાં આવી છે. એટલું જ નહીં, જો એવું જાણવા મળે કે લગ્નનો એકમાત્ર હેતુ ધર્મ પરિવર્તન કરવાનો હતો તો આવા લગ્નોને અમાન્ય જાહેર કરવામાં આવશે.
