એન્ફોર્સમેન્ટ ડિરેક્ટોરેટે કોંગ્રેસ અધ્યક્ષ સોનિયા ગાંધી અને તેમના પુત્ર અને કોંગ્રેસના પૂર્વ અધ્યક્ષ રાહુલ ગાંધીને મની લોન્ડરિંગ કેસમાં પૂછપરછ માટે સમન્સ પાઠવ્યા છે. જ્યાં સોનિયા ગાંધી હાલમાં હોસ્પિટલમાં દાખલ છે, ત્યાં રાહુલ ગાંધી દેશના કોંગ્રેસના કાર્યકરો દ્વારા શક્તિ પ્રદર્શન સાથે EDની ઓફિસમાં હાજર થયા હતા. ચાલો સમજીએ કે શું છે આ નેશનલ હેરાલ્ડ કેસ અને કેમ ગાંધી પરિવાર અને કોંગ્રેસ પાર્ટી પર નાણાકીય અનિયમિતતાના આરોપો છે.
સૌ પ્રથમ, ચાલો આપણે તે શબ્દોને સમજીએ જેનો આ કિસ્સામાં વારંવાર ઉપયોગ કરવામાં આવે છે. જેમ કે, તમે કદાચ AJL વિશે સાંભળતા હશો. AJL નો અર્થ છે – એસોસિયેટ જર્નલ લિમિટેડ. આ એ જ પ્રકાશન કંપની હતી જેણે ‘નેશનલ હેરાલ્ડ’ નામનું અખબાર બહાર પાડ્યું હતું. આ અખબારની સ્થાપના સ્વતંત્ર ભારતના પ્રથમ વડાપ્રધાન જવાહરલાલ નહેરુ દ્વારા કરવામાં આવી હતી, જેઓ ઘણી વખત કોંગ્રેસના અધ્યક્ષ પણ હતા. માત્ર જવાહરલાલ નેહરુ જ નહીં, પરંતુ 5000 સ્વાતંત્ર્ય સેનાનીઓને AJLમાં શેરહોલ્ડર બનાવવામાં આવ્યા હતા.
રાષ્ટ્રીય રાજધાની નવી દિલ્હીમાં સ્થિત ITO ખાતે તેનું રજીસ્ટર્ડ હેડક્વાર્ટર હતું. હવે આ જ હકીકતની બીજી બાજુ જે તમારે જાણવી જ જોઈએ તે છે – YIL, એટલે કે યંગ ઈન્ડિયા લિમિટેડ. આ એક કંપની છે જેની સ્થાપના 2010માં થઈ હતી. સોનિયા ગાંધી અને તેમના પુત્ર રાહુલ ગાંધી તેના 76% શેરના માલિક છે, એટલે કે તેઓ બહુમતી શેર ધરાવે છે. બાકીના 24% શેર મધ્યપ્રદેશના ભૂતપૂર્વ મુખ્ય પ્રધાન મોતીલાલ વોરા અને ભૂતપૂર્વ કેન્દ્રીય પ્રધાન ઓસ્કર ફર્નાન્ડિસ પાસે હતા.
આ બંને કોંગ્રેસના દિગ્ગજ નેતાઓ હતા, જેઓ હવે ગુજરી ગયા છે. મોતીલાલ વોરા AJLના ચેરમેન અને મેનેજિંગ ડિરેક્ટર હતા. તેઓ AICC (ઓલ ઈન્ડિયા કોંગ્રેસ કમિટી)ના ખજાનચી પણ રહી ચૂક્યા છે. તેમજ ‘યંગ ઈન્ડિયન’માં તેમના 12 શેર હતા. એ જ રીતે, ઓસ્કાર ફર્નાન્ડિસ પણ AJL અને YIL ના ડિરેક્ટર હતા. હવે વાત કરીએ કોંગ્રેસ પાર્ટીની. આ બધું નેશનલ હેરાલ્ડ અખબારની ખોટ સાથે શરૂ થયું.
‘નેશનલ હેરાલ્ડ’ અખબાર 2008માં ઓછા વેચાણના કારણે અને કેટલાંક વર્ષો સુધી ખોટમાં ચાલવાને કારણે બંધ થઈ ગયું હતું. તેણે તેની કામગીરી બંધ કરી દીધી. પરંતુ, દિલ્હી, લખનૌ અને મુંબઈ જેવા મહાનગરોમાં તેની પાસે પુષ્કળ સંપત્તિ હતી. અખબાર પાસે 2000 કરોડ રૂપિયાની સંપત્તિ હોવાનો અંદાજ હતો. રાષ્ટ્રીય સ્વાતંત્ર્ય સંગ્રામમાં સહભાગિતાની મોટી વાતો કરતી વખતે, તેની આડમાં, કોંગ્રેસે ‘નેશનલ હેરાલ્ડ’ને પુનર્જીવિત કરવાનું નક્કી કર્યું.
અસલી રમત અહીંથી શરૂ થઈ, જ્યારે કોંગ્રેસે પોતાના પાર્ટી ફંડમાંથી અખબારને 90 કરોડ રૂપિયાની લોન આપી. 2010માં, કોંગ્રેસે તેની નવી કંપની YIL ને AJLની લોન સોંપી. હવે AJL લોનની ચુકવણી કરી ના શકી. પછી તેની તમામ સંપત્તિ YIL માં ટ્રાન્સફર કરવામાં આવી. આ રીતે, 50 લાખને બદલે, AJLની તમામ મિલકતોની માલિકી ગાંધી પરિવારની માલિકીની YIL પાસે આવી ગઈ.
આ એક વિવાદાસ્પદ સોદો સાબિત થયો. 2013માં ભાજપના સાંસદ સુબ્રમણ્યમ સ્વામીએ ફરિયાદ નોંધાવતી વખતે પૂછ્યું હતું કે માત્ર 50 લાખ રૂપિયાની લોન આપીને એક કંપની પાસેથી 1000 શેરધારકોની 2000 કરોડની સંપત્તિ કેવી રીતે હડપ કરી શકાય? કુલ લોન 90.25 કરોડ રૂપિયા હતી, જેના દ્વારા સ્વામીએ ગાંધી પરિવાર પર છેતરપિંડી કરવાનો આરોપ લગાવ્યો હતો. કોંગ્રેસના આ 4 મોટા નેતાઓ ઉપરાંત પાર્ટીની ઓવરસીઝ બ્રાન્ચના પ્રમુખ સામ પિત્રોડા અને રાજીવ ગાંધી ફાઉન્ડેશનના પત્રકાર સુમન દુબે પણ આ કેસમાં આરોપી છે.
2015માં, પીઢ વકીલ શાંતિ ભૂષણે દાવો કર્યો હતો કે તેમના પિતા વિશ્વામિત્ર પણ AJLમાં શેરહોલ્ડર હતા. તેમણે સ્પષ્ટતા કરી હતી કે શેરધારકોની સંમતિ લીધા વિના તેની સંપત્તિ ‘યંગ ઈન્ડિયન’ને ટ્રાન્સફર કરવામાં આવી હતી. 2014માં મેટ્રોપોલિટન મેજિસ્ટ્રેટ ગોમતી મનોચાએ ગાંધી પરિવાર સહિત તમામ આરોપીઓને સમન્સ પાઠવ્યા હતા. મેજિસ્ટ્રેટે કહ્યું કે IPCની કલમ-403 (સંપત્તિના સંદર્ભમાં અપ્રમાણિક), 406 (વિશ્વાસનો ગુનાહિત ભંગ), 420 (છેતરપિંડી) અને 120B (ગુનાહિત કાવતરું) હેઠળ કેસ નોંધવા માટે કેસ કરવામાં આવે છે.
2014માં EDએ મની લોન્ડરિંગના આરોપોની તપાસ શરૂ કરી હતી. 2015માં, ગાંધી પરિવારના માતા અને પુત્ર પટિયાલા હાઉસ કોર્ટમાંથી જામીન મેળવવામાં સફળ થયા હતા. ફેબ્રુઆરી 2016માં, સુપ્રીમ કોર્ટે આરોપીઓ સામેના કેસને રદ કરવાનો ઇનકાર કર્યો હતો. ED હાલમાં ટ્રાન્ઝેક્શનની વિગતો, માલિકીની પેટર્ન અને AJLના પ્રમોટરોની ભૂમિકાની પણ તપાસ કરી રહી છે. પીએમએલએ હેઠળ નવા કેસની નોંધણી પછી, આવકવેરા વિભાગ (આઈટી) પણ આ મામલાની તપાસ કરી રહ્યું છે.
What is the #NationalHeraldcase? Know the allegations against the #Gandhishttps://t.co/l5QznkNUJG
— DNA (@dna) June 13, 2022
‘નેશનલ હેરાલ્ડ’ની સ્થાપના 1937માં થઈ હતી. AJL ત્યારે ઉર્દૂમાં ‘કૌમી આવાઝ’ અને હિન્દીમાં ‘નવજીવન’ નામનું અખબાર બહાર પાડતું હતું. તેમાં નેહરુના લેખો અવારનવાર આવતા. બ્રિટિશ સરકારે 1942માં તેના પર પ્રતિબંધ મૂક્યો હતો. આઝાદી પછી નેહરુ તેના બોર્ડના અધ્યક્ષ પદેથી ખસી ગયા, પરંતુ અખબાર કોંગ્રેસ તરફથી ચાલતું રહ્યું. 1963માં નેહરુએ તેના સિલ્વર જ્યુબિલી કાર્યક્રમમાં એક સંદેશ જારી કર્યો હતો. 2016માં તેને ફરીથી ડિજિટલ પ્લેટફોર્મ તરીકે લોન્ચ કરવામાં આવ્યું હતું.
વાસ્તવમાં, યંગ ઈન્ડિયનને કલમ 25 હેઠળ ચેરિટેબલ સંસ્થા બનાવવામાં આવી હતી, જેને ટેક્સમાંથી મુક્તિ આપવામાં આવી હતી. ગાંધી પરિવારની કંપનીએ આ મુક્તિ માટે માર્ચ 2011માં આવકવેરા વિભાગને અરજી કરી હતી, જ્યારે મનમોહન સિંહની આગેવાની હેઠળની કોંગ્રેસ સરકાર કેન્દ્રમાં હતી અને તેને 9 મે 2011ના રોજ કોઈપણ તકલીફ વિના મંજૂર કરવામાં આવી હતી. એક બિન-લાભકારી સંસ્થા તરીકે નોંધાયેલ હોવા છતાં, યંગ ઈન્ડિયને પ્રકાશન ગૃહની આડમાં મિલકતો મેળવવાનું શરૂ કર્યું. તેને વર્ષ 2010-11માં ટેક્સમાં છૂટ પણ મળી હતી.
