ભારત આ વર્ષે G20ની અધ્યક્ષતા કરી રહ્યો છે અને તેની તમામ બેઠકોનું આયોજન કરી રહ્યો છે. G20 વિશ્વની સૌથી મોટી અર્થવ્યવસ્થાઓનો એક સમૂહ છે, જે વિશ્વ અર્થવ્યવસ્થાનું લગભગ 80% પ્રતિનિધિત્વ કરે છે. ભારત માટે G20 સમિટની અધ્યક્ષતાનો અવસર ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ છે, કેમ કે તેનાથી ભારતને વૈશ્વિક મંચ પર મુખ્ય ખેલાડી બનવાની તક મળી રહી છે.
નવી દિલ્હીમાં 9-10 સપ્ટેમ્બરના રોજ G20 સમિટ આયોજિત થઈ રહ્યું છે. આ શિખર સંમેલન ભારતની G20ની અધ્યક્ષતાનું સમાપન હશે. G20નું શિખર સંમેલન દુનિયાના મુખ્ય આર્થિક દેશોના નેતાઓનું વાર્ષિક સંમેલન છે, જેનું પહેલી વાર આયોજન વર્ષ 2008માં શિકાગો(અમેરિકા)માં કરવામાં આવ્યું હતું. આ શિખર સંમેલન 20 મુખ્ય દેશોના પ્રતિનિધિઓને એક મંચ પર લાવે છે, જે વૈશ્વિક અર્થવ્યવસ્થા, નાણાં, વ્યાપાર, રોકાણ, જળવાયુ પરિવર્તન અને અન્ય મહત્વપૂર્ણ વૈશ્વિક મુદ્દાઓ પર ચર્ચા કરે છે. G20ના શિખર સંમેલનથી વૈશ્વિક અર્થવ્યવસ્થાની સ્થિરતા અને સમૃદ્ધિમાં મદદ મળશે.
કયા દેશો G20માં સામેલ છે?
G20ના સભ્ય દેશો છે: અર્જેટિના, ઓસ્ટ્રેલીયા, બ્રાઝિલ, કેનેડા, ચીન, ફ્રાંસ, જર્મની, ભારત, ઈન્ડોનેશિયા, ઈટાલી, જાપાન, દક્ષિણ કોરિયા, મેક્સિકો, રુસ, સાઉદી આરબ, દક્ષિણ આફ્રિકા, તુર્કી, યુનાઈટેડ કિંગડમ અને સંયુક્ત રાજ્ય અમેરિકા.
G20 સમિટમાં લઈ રહેલા નેતાઓના નામ
ભારતના વડાપ્રધાન: નરેન્દ્ર મોદી, સંયુક્ત રાજ્ય અમેરિકાના રાષ્ટ્રપતિ: જો બાઈડેન, ચીનના રાષ્ટ્રપતિ: શી જિનપિંગ, જાપાનના વડાપ્રધાન: ફુમિયો કિશિદા, જર્મનીના ચાન્સલર: ઓલાફ શોલ્ઝ, રૂસના વિદેશમંત્રી: સર્ગેઈ લાવરોવ, બ્રિટનના વડાપ્રધાન: ઋષિ સુનક, ફ્રાંસના રાષ્ટ્રપતિ: ઈમૈનુઅલ મૈક્રૉન, ઈટાલીના વડાપ્રધાન: મારિયો ડ્રેગી, કેનેડાના વડાપ્રધાન: જસ્ટિન ટ્રુડો, ઓસ્ટ્રેલીયાના વડાપ્રધાન: એન્થની અલ્બાનીજ, બ્રાઝિલના રાષ્ટ્રપતિ: જાઈર બૉલસોનારો, અર્જેન્ટીનાના રાષ્ટ્રપતિ: અલ્બર્ટો ફેર્નાડીજ, ઈન્ડોનેશિયાના રાષ્ટ્રપતિ: જોકો વીદોદો, દક્ષિણ આફ્રિકાના રાષ્ટ્રપતિ: સિરિલ રામફોસા, સાઉદી આરબના ક્રાઉન પ્રિન્સ: મોહમ્મદ બિન સલમાન, તુર્કીના રાષ્ટ્રપતિ: રેસેપ તૈયપ એર્દોઆન, મેક્સિકોના રાષ્ટ્રપતિ: આંટ્રેસ મૈનુઅલ લોપેઝ ઓબ્રાડોર, આ સિવાય, G20ના શિખર સંમેલનમાં યુરોપીય સંઘના અધ્યક્ષ અને અન્ય આંતરરાષ્ટ્રીય સંગઠનોના પ્રતિનિધિઓ પણ ભાગ લેશે.
ભારતમાં G20નું શિખર સંમેલન કેમ થઈ રહ્યું છે?
G20 દુનિયાની સૌથી મોટી અર્થવ્યવસ્થાઓનો એક સમૂહ છે અને ભારત ટૂંક સમયમાં જ દુનિયાની ત્રીજી સૌથી મોટી અર્થવ્યવસ્થા બનવા જઈ રહ્યું છે. ભારત G20ના સભ્યના રૂપે વૈશ્વિક અર્થવ્યવસ્થા અને અન્ય મહત્વપૂર્ણ મુદ્દાઓની ચર્ચામાં ભાગ લેવાનો અધિકાર ધરાવે છે. ભારતમાં G20નું શિખર સંમેલન ભારત માટે એક મહત્વપૂર્ણ આર્થિક તક પણ છે. શિખર સંમેલન દરમિયાન, ભારત દુનિયાના અગ્રણી ઉદ્યોગો અને રોકાણકારોને આકર્ષિત કરવા માટે એક પ્લેટફોર્મ પૂરું પાડશે. ભારત પોતાની અર્થવ્યવસ્થાને વેગ આપવા અને રોજગારીની તકો ઊભી કરવા માટે આ અવસરનો લાભ લેવાની આશા રાખી રહ્યું છે.
એકંદરે ભારતમાં G20નું શિખર સંમેલન ભારત માટે એક મહત્વપૂર્ણ અવસર છે. તે ભારતને વૈશ્વિક મંચ પર એક મુખ્ય ખેલાડી તરીકે સ્થાપિત કરવાની, અર્થવ્યવસ્થાને વેગ આપવા અને રોજગારીની તકો ઊભી કરવાની તક પૂરી પાડશે. ભારત 2008માં G20નું સભ્ય બન્યું હતું. G20 દુનિયાની 20 સૌથી મોટી અર્થવ્યવસ્થાનો એક સમૂહ છે. જે વિશ્વની અર્થવ્યવસ્થાના લગભગ 80%નું પ્રતિનિધિત્વ કરે છે.G20નો સભ્ય બનનાર ભારત 8મો દેશ હતો.
G20માં ભારતની સ્થિતિ કેવી છે ?
ભારત G20ના માધ્યમથી વૈશ્વિક આર્થિક વ્યવસ્થામાં પોતાનો અવાજ મજબૂત કરવા અને વૈશ્વિક પડકારોનો સામનો કરવા માટે સહયોગ કરવાની તકનો લાભ ઉઠાવે છે. ભારત G20ના માધ્યમથી જળવાયુ પરિવર્તન, સ્વાસ્થ્ય અને આર્થિક વિકાસ જેવા મુદ્દાઓ પર કામ કરે છે. G20માં ભારત એક જવાબદાર અને વિશ્વસનીય સભ્ય છે. ભારત G20ના સિદ્ધાંતો અને મૂલ્યોનું સન્માન કરે છે અને G20ના લક્ષ્યોને પ્રાપ્ત કરવા માટે પ્રતિબદ્ધ છે.
તાજેતરમાં જ ભારતે G20ની અધ્યક્ષતા કરી છે. આગામી G20 સમિટ પૂર્ણ થયા બાદ G20ની અધ્યક્ષતા બ્રાઝિલ પાસે જશે. ભારતની અધ્યક્ષતા દરમિયાન, ભારતે વૈશ્વિક પડકારોનો સામનો કરવા માટે G20 દેશો વચ્ચે સહકારને પ્રોત્સાહન આપવા પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કર્યું હતું. ભારતે જળવાયુ, સ્વાસ્થ્ય અને આર્થિક વિકાસ જેવા મુદ્દાઓ પર કાર્યવાહી કરવા માટે G20 દેશો સાથે કામ કર્યું છે. ભારતની G20ની અધ્યક્ષતાને આંતરરાષ્ટ્રીય સમુદાય દ્વારા સકારાત્મક રીતે જોવામાં આવી છે. ભારતે G20 દ્વારા વૈશ્વિક મંચ પર પોતાની સ્થિતિ અને પ્રભાવ મજબૂત કર્યો છે.
G20 બાદ વૈશ્વિક મંચો પર ભારતની સ્થિતિ કેવી રહેશે?
G20ની અધ્યક્ષતા બાદ વૈશ્વિક મંચો પર ભારત પોતાની સ્થિતિ મજબૂત જ રાખશે એવી શક્યતા છે. G20ની ભારત દ્વારા થયેલી અધ્યક્ષતા દરમિયાન ભારતે વૈશ્વિક પડકારોનો સામનો કરવા માટે G20 દેશો વચ્ચે સહકારને પ્રોત્સાહન આપવા પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કર્યું છે. ભારતે જળવાયુ પરિવર્તન, આરોગ્ય અને આર્થિક વિકાસ જેવા મુદ્દાઓ પર આગળ વધવા માટે G20 દેશો સાથે કામ કર્યું છે. ભારતની G20ની અધ્યક્ષતાને આંતરરાષ્ટ્રીય સમુદાય દ્વારા સકારાત્મક રીતે જોવામાં આવી છે. ભારતની G20 અધ્યક્ષતા બાદ ભારત વૈશ્વિક મંચ પર એક મુખ્ય ખેલાડી તરીકે તેની સ્થિતિ વધુ મજબૂત કરવા માટે કામ કરવાનું ચાલુ રાખશે. વૈશ્વિક પડકારોનો સામનો કરવા માટે ભારત આંતરરાષ્ટ્રીય સહયોગને પ્રોત્સાહન આપવા પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરશે.
ભારતની પાસે વૈશ્વિક મંચો પર પોતાની સ્થિતિને મજબૂત કરવા માટે કેટલાક મહત્વપૂર્ણ પરિબળો છે. ભારત વિશ્વની 5મી સૌથી મોટી અર્થવ્યવસ્થા છે અને વૈશ્વિક અર્થતંત્રમાં તેનું મહત્વનું યોગદાન છે. ભારત એક લોકતાંત્રિક દેશ છે અને તે વૈશ્વિક શાંતિ અને સુરક્ષા માટે પ્રતિબદ્ધ છે. ભારત એક સાંસ્કૃતિક મહાશક્તિ છે અને વિશ્વભરમાં તેનો મહત્વપૂર્ણ પ્રભાવ છે. ભારત વૈશ્વિક મંચો પર પોતાની સ્થિતિ મજબૂત કરવા માટે આ પરિબળોનો લાભ લઈ શકે છે. ભારત વૈશ્વિક પડકારોનો સામનો કરવા માટે આંતરરાષ્ટ્રીય સહયોગને પ્રોત્સાહન આપીને, વૈશ્વિક આર્થિક વ્યવસ્થામાં પોતાનો અવાજ મજબૂત કરીને, વૈશ્વિક શાંતિ અને સુરક્ષાને મજબૂત કરીને પોતાનું યોગદાન આપશે.
ભારતે આ મુદ્દાઓ પર સતત ધ્યાનકેન્દ્રિત કર્યું છે
ભારતની G20 અધ્યક્ષતાનો વિષય છે ‘એક પૃથ્વી, એક પરિવાર, એક ભવિષ્ય’. આ વિષય અંતર્ગત ભારત G20 દેશોને વૈશ્વિક પડકારો, જેમ કે જળવાયુ પરિવર્તન, સ્વાસ્થ્ય અને આર્થિક વિકાસ પર સહયોગ કરવા પ્રોત્સાહિત કરી રહ્યું છે. આમાં કેટલાક મહત્વપૂર્ણ મુદ્દાઓ નીચે મુજબ છે.-
જળવાયુ પરિવર્તન: G20 દુનિયાની સૌથી મોટી અર્થવ્યવસ્થાઓનો એક સમૂહ છે અને તેથી જ તે વૈશ્વિક સ્તરે જળહવા પરિવર્તનને ઘટાડવામાં મહત્વપૂર્ણ ભૂમિકા ભજવી શકે છે. G20 દેશોને તેમના કાર્બન ઉત્સર્જનમાં ઘટાડો કરવા, નવીનીકરણ ઉર્જાનો ઉપયોગ વધારવા અને જળવાયુ પરિવર્તનની અસરોનો સામનો કરવા માટે પગલાં લેવા પ્રોત્સાહિત કર્યા છે.
આર્થિક વિકાસ: G20 દેશોમાં વિશ્વની મોટાભાગની અર્થવ્યવસ્થાઓનો સમાવેશ થાય છે, તેથી તે વૈશ્વિક આર્થિક વૃદ્ધિને પ્રોત્સાહન આપવા માટે એક મહત્વપૂર્ણ મંચ છે. G20 દેશોને વેપાર અને રોકાણનમાં પ્રોત્સાહન આપવા અને આર્થિક સ્થિરતાને પ્રોત્સાહન આપવા માટે પગલાં લેવા પ્રોત્સાહિત કર્યા છે.
સ્વાસ્થ્ય: G20 દેશોમાં મોટાભાગની વસ્તીનો સમાવેશ થાય છે, તેથી તે વૈશ્વિક સ્વાસ્થ્યને પ્રોત્સાહન આપવા માટે એક મહત્વપૂર્ણ મંચ છે. G20 દેશોને સ્વાસ્થ્ય સેવામાં સુધાર કરવા, ચેપી રોગોને અટકાવવા અને આરોગ્ય સંભાળમાં નવીનતાને પ્રોત્સાહન આપવા જેવા પગલાં લેવા પ્રોત્સાહિત કર્યા છે.
ગરીબી નાબૂદી: G20 દેશો વૈશ્વિક ગરીબી ઘટાડવામાં મહત્વની ભૂમિકા ભજવે તેવી અપેક્ષા છે. G20 દેશોને શિક્ષણ, સ્વાસ્થ્ય સેવા અને રોજગારની તકો સુધી પહોંચવામાં સુધારો કરીને ગરીબી ઘટાડવા માટે પગલાં લેવા પ્રોત્સાહિત કર્યા છે.
આંતરરાષ્ટ્રીય સંબંધ: G20 વૈશ્વિક શાંતિ અને સુરક્ષાને પ્રોત્સાહન આપવા માટે એક મહત્વપૂર્ણ મંચ છે. G20 દેશોને તકરાર ઉકેલવા, આંતરરાષ્ટ્રીય સહયોગને પ્રોત્સાહન આપવા અને વૈશ્વિક સુરક્ષાને મજબૂત કરવા માટેના પગલાં લેવા પ્રોત્સાહિત કર્યા.
G20ને ધ્યાનમાં રાખીને ભારતની વૈશ્વિક નીતિના મુખ્ય મુદ્દાઓ
G20ની અધ્યક્ષતા દરમિયાન ભારત દ્વારા જળવાયુ પરિવર્તન, આરોગ્ય અને આર્થિક વિકાસ જેવા મુદ્દાઓ પર પગલાં લેવા માટે G20 દેશો સાથે સહયોગ કરાયો છે. ભારતે વૈશ્વિક આર્થિક વ્યવસ્થાને સુધારવા માટે પણ કામ કર્યું છે અને શાંતિ અને સુરક્ષા માટેના સહકારને પ્રોત્સાહન પણ આપ્યું છે. ભારતની G20ની અધ્યક્ષતાને આંતરાષ્ટ્રીય સ્તરે સકારાત્મક રીતે જોવામાં આવી છે. G20 દ્વારા ભારતે વૈશ્વિક મંચ પર પોતાની સ્થિતિ અને પ્રભાવ મજબૂત કર્યા છે.
ભારત આ સમયે G20 સિવાયના પણ ઘણા વૈશ્વિક સંમૂહોમાં સભ્ય છે, જેમાંથી કેટલાક નીચે મુજબ છે:
સંયુક્ત રાષ્ટ્ર (UN): ભારત સંયુકત રાષ્ટ્રનું સ્થાપક સભ્ય છે અને તે સંયુક્ત રાષ્ટ્ર મહાસભામાં કાયમી સભ્યપદ ધરાવે છે. ભારત સંયુક્ત રાષ્ટ્ર દ્વારા વૈશ્વિક શાંતિ અને સુરક્ષા, આર્થિક વિકાસ અને માનવાધિકારો માટે કામ કરે છે.
વિશ્વ વ્યાપાર સંગઠન (WTO): ભારત વિશ્વ વ્યાપાર સંગઠનનું સભ્ય છે અને તે વૈશ્વિક વ્યાપાર પ્રણાલીમાં એક મુખ્ય ખેલાડી છે. ભારત વિશ્વ વ્યાપાર સંગઠન દ્વારા મુક્ત વ્યાપાર અને વૈશ્વિક આર્થિક વિકાસને પ્રોત્સાહન આપવાનું કરી કરે છે.
G20: ભારત G20નો સભ્ય દેશ છે, જે દુનિયાની સૌથી મોટી 20 અર્થવ્યવસ્થાઓનો એક સમૂહ છે. ભારત G20 દ્વારા વૈશ્વિક આર્થિક વ્યવસ્થામાં પોતાનો અવાજ મજબૂત કરવા અને વૈશ્વિક પડકારોનો સામનો કરવા માટે સહકારને પ્રોત્સાહન આપવાનું કામ કરે છે.
G77+ચીન: ભારત ‘G77+ચીન’નો સભ્ય દેશ છે, જે વિકાસશીલ દેશોનો એક સમૂહ છે. ભારત G77 અને ચીનના દ્વારા વૈશ્વિક આર્થિક વયસ્થામાં સુધાર કરવાનું કામ કરે છે અને તે વિકાસશીલ દેશો માટે ન્યાયસંગત અને સમાન તકોને સુનિશ્ચિત કરવા માટે કાર્યરત છે.
BRICS: ભારત BRICSનો સભ્ય દેશ છે, જે બ્રાઝિલ, રુસ, ભારત, ચીન અને દક્ષિણ આફ્રિકાનો એક સમૂહ છે. BRICS એક મહાવપૂર્ણ આર્થિક અને રાજનૈતિક સમૂહ છે અને ભારત BRICSના માધ્યમથી વૈશ્વિક આર્થિક વિકાસને પ્રોત્સાહન આપવાનું અને વૈશ્વિક વ્યવસ્થામાં સુધાર કરવાનું કરી કરે છે. આમાં આવતા વર્ષથી કુલ 11 સભ્યો થશે.
આસિયાન: ભારત આસિયાનનો એક સહયોગી સભ્ય દેશ છે, જે દક્ષિણ પૂર્વ એશિયાના 10 દેશોનું એક સંગઠન છે. ભારત આસિયાન દ્વારા દક્ષિણ એશિયા અને દક્ષિણ પૂર્વ રશિયા વચ્ચે સહયોગને પ્રોત્સાહન આપવાનું કરી કરે છે.
SAARC: ભારત SAARCનો સભ્ય દેશ છે, જે દક્ષિણ એશિયાના 8 દેશોનું સંગઠન છે. ભારત SAARCના માધ્યમથી દક્ષિણ એશિયામાં શાંતિ અને સમૃદ્ધિને પ્રોત્સાહન આપવાનું કરી કરે છે.
IBSA: ભારત IBSAનો સભ્ય દેશ છે. જે ભારત બ્રાઝિલ અને દક્ષિણ આફ્રિકાનું એક સંગઠન છે. IBSA એક મહત્વપૂર્ણ આર્થિક અને રાજનૈતિક સંગઠન છે. ભારત IBSA દ્વારા વૈશ્વિક આર્થિક વિકાસને પ્રોત્સાહન આપવાનું અને વૈશ્વિક વ્યવસ્થામાં સુધાર લાવવાનું કામ કરે છે.
ભારત આ બધા જ સંગઠનોના માધ્યમથી વૈશ્વિક મંચ પર પોતાની સ્થિતિ અને પ્રભાવને મજબૂત કરવા માટે કાર્ય કરે છે. ભારત વૈશ્વિક પડકારોનો સામનો કરવા માટે સહયોગને પ્રોત્સાહન આપવા અને વૈશ્વિક શાંતિ અને સુરક્ષાને પ્રોત્સાહન આપવા માટે પ્રતિબદ્ધ છે.
