16 એપ્રિલના રોજ, ભારતે ન્યુયોર્ક ટાઇમ્સને યોગ્ય જવાબ આપ્યો હતો જેમાં ભારત પર વૈશ્વિક કોરોના મૃત્યુઆંક સાર્વજનિક કરવાના માટે વિશ્વ આરોગ્ય સંસ્થા (WHO) ના પ્રયત્નોને અટકાવવાનો આરોપ મૂક્યો હતો. ન્યૂયોર્ક ટાઈમ્સ (NYT) ના અહેવાલમાં ભારત સરકાર દ્વારા નોંધાયેલા કોવિડ મૃત્યુના આંકડા પર પણ શંકા કરવામાં આવી છે.

#Unite2FightCorona

➡️In response to New York Times article titled “India Is Stalling the WHO’s Efforts to Make Global Covid Death Toll Public” dated 16th April, 2022https://t.co/VoCRANy5cU pic.twitter.com/64pkA7fuxe

— Ministry of Health (@MoHFW_INDIA) April 16, 2022

પોતાની એક અખબારી યાદીમાં, ભારતના આરોગ્ય અને પરિવાર કલ્યાણ મંત્રાલયે જણાવ્યું હતું કે વૈશ્વિક કોરોના મૃત્યુઆંકવાળા મુદ્દા પર ભારત WHO સાથે નિયમિત અને ઊંડાણપૂર્વકની તકનીકી આપ-લે કરે છે. મંત્રાલયે વિશ્વભરમાં ખરેખર થયેલા મૃત્યુની અંદાજિત સંખ્યાની ગણતરી કરવા માટે અભ્યાસ દ્વારા ઉપયોગમાં લેવાતી પદ્ધતિ પર ચિંતા વ્યક્ત કરી હતી. મંત્રાલયે જણાવ્યું હતું કે વિશ્લેષણમાં શ્રેણી-1 દેશોના સમૂહમાંથી એકત્રિત કરાયેલા આંકડાઓનો ઉપયોગ કરવામાં આવ્યો હતો અને જયારે ભારત સહિત શ્રેણી-2 દેશો માટે ગાણિતિક મોડેલિંગ પ્રક્રિયાનો ઉપયોગ કરવામાં આવ્યો હતો. મંત્રાલયે ઉમેર્યું હતું કે ભારત માત્ર વિશ્લેષણના પરિણામ પર જ નહીં પરંતુ પદ્ધતિ પર જ પ્રશ્ન કરે છે.

અખબારી યાદીમાં આગળ કહેવામાં આવ્યું છે કે ઘણી વખત, ભારતે ઔપચારિક સંદેશાવ્યવહાર દ્વારા અન્ય સભ્ય દેશો સાથે પોતાની ચિંતાઓ વ્યક્ત કરી હતી અને WHOને 6 પત્રો રજૂ કર્યા હતા, એક વખત નવેમ્બર 2021માં, બે વાર ડિસેમ્બર 2021માં અને ફરીથી જાન્યુઆરી, ફેબ્રુઆરી અને માર્ચ 2022માં. ઉપરાંત આ વિષય પર 4 વખત વર્ચ્યુઅલ બેઠકો પણ યોજવામાં આવી હતી. યાદીમાં મંત્રાલય આગળ જોડે છે “આ આપ લે દરમિયાન, ભારત દ્વારા અન્ય સભ્ય દેશો સાથે ચોક્કસ પ્રશ્નો ઉઠાવવામાં આવ્યા છે, દા.ત. ચીન, ઈરાન, બાંગ્લાદેશ, સીરિયા, ઈથોપિયા અને ઈજીપ્તની પદ્ધતિ અને બિનસત્તાવાર આંકડાંના ઉપયોગ અંગે પ્રશ્નો કરાયેલ”

મંત્રાલયે જણાવ્યું હતું કે ‘One size fits all’ અભિગમ નાના દેશોમાં કામ કરી શકે છે, પરંતુ તે 130 કરોડથી વધુની વસ્તી ધરાવતા ભારતને લાગુ નહીં પડે. અખબાર યાદીમાં મંત્રાલયે આગળ લખ્યું, “WHO ની ગણતરીનું હાલનું મોડલ બે ખૂબ જ ભિન્ન અને ખૂબ જ ઉચ્ચ મૃત્યુદરના અંદાજ આપે છે જ્યારે એના દ્વારા શ્રેણી-1 ના ડેટાનો ઉપયોગ કરવામાં આવે અને જ્યારે ભારતના 18 રાજ્યોના ચકાસ્યા વગરના ડેટાનો ઉપયોગ કરવામાં આવે. અંદાજમાં આટલો મોટી ભિન્નતા આવી મોડેલિંગ પ્રક્રિયાની માન્યતા અને ચોકસાઈ અંગે ચિંતા ઉભી કરે છે,”

મંત્રાલયે ઉમેર્યું હતું કે જો મોડેલ સચોટ અને ભરોસાપાત્ર હોય, તો તેને તમામ શ્રેણી-1 દેશો માટે ઉપયોગમાં લઇને પ્રમાણિત કરવું જોઈએ. “ભારતે ભારપૂર્વક જણાવ્યું છે કે જો મોડેલ સચોટ અને વિશ્વસનીય છે, તો તેને તમામ શ્રેણી-1 દેશો માટે વાપરીને પ્રમાણિત કરવું જોઈએ અને આવી કવાયતના પરિણામ તમામ સભ્ય દેશો સાથે શેર કરી શકાય છે,” અખબારી યાદીમાં ઉમેર્યું.

મંત્રાલયે માસિક તાપમાન અને સરેરાશ મૃત્યુ વચ્ચેના વિપરિત સંબંધ અંગે પણ ચિંતા વ્યક્ત કરી હતી કારણ કે તેની પાસે આવા ચોક્કસ પ્રયોગમૂલક સંબંધ સ્થાપિત કરવા માટે કોઈ વૈજ્ઞાનિક સમર્થન નથી. બધા ભારતીય રાજ્યો તેમજ રાજ્યોની અંદર વિવિધ આબોહવા અને મોસમી પરિસ્થિતિઓનો ઉલ્લેખ કરતા મંત્રાલયે જણાવ્યું હતું કે, “ભારત ખંડીય પ્રમાણનો દેશ છે. આબોહવા અને મોસમી પરિસ્થિતિઓ વિવિધ રાજ્યોમાં અને રાજ્યની અંદર પણ મોટા પ્રમાણમાં બદલાય છે તેથી, તમામ રાજ્યોમાં મોસમી સ્વરૂપ વ્યાપકપણે વૈવિધ્યસભર છે. આમ, આ 18 રાજ્યોના ડેટાના આધારે રાષ્ટ્રીય સ્તરે મૃત્યુદરનો અંદાજ આંકડાકીય રીતે અપ્રમાણિત છે.”

મંત્રાલયે ઉમેર્યું હતું કે શ્રેણી-2 દેશો માટે મોડેલિંગ ગ્લોબલ હેલ્થ એસ્ટીમેટ 2019 પર આધારિત છે, જે પોતે માત્ર એક અંદાજ છે. મંત્રાલયે પ્રશ્ન ઉઠાવ્યો હતો કે દેશમાં ઉપલબ્ધ ડેટાની અવગણના કરતી વખતે અંદાજોના અગાઉના સેટ વર્તમાન મોડેલિંગ પદ્ધતિ પર કેવી રીતે આધારિત હોઈ શકે. મંત્રાલયે એ પણ નોંધ્યું છે કે જ્યારે GHE 2019 નો ઉપયોગ ભારત માટે કરવામાં આવ્યો હતો, શ્રેણી-1 દેશો માટે, તેમના પોતાના ઐતિહાસિક ડેટાસેટ્સનો ઉપયોગ કરવામાં આવ્યો હતો. ભારતમાં ડેટા સંગ્રહ અને વ્યવસ્થાપનની મજબૂત સિસ્ટમ છે એ છતાં ભારતની ઐતિહાસિક માહિતીની અવગણના કરવામાં આવી હતી તે હકીકત છે.

મંત્રાલયે ધ્યાન દોર્યું કે ભારતમાં કોઈ વય-લિંગ આધારિત મૃત્યુનું વિતરણ નથી, પરંતુ WHO એ 61 દેશોના અહેવાલ ડેટા સાથે તમામ દેશો માટે વય અને લિંગ માટે પ્રમાણભૂત પેટર્ન નક્કી કરી છે. તે ભારત સહિત અન્ય દેશોમાં ઉપલબ્ધ ડેટાને સામાન્ય બનાવે છે. “આ અભિગમના આધારે, ચાર દેશો (કોસ્ટા રિકા, ઇઝરાયેલ, પેરાગ્વે અને ટ્યુનિશિયા) દ્વારા નોંધાયેલા મૃત્યુના વય-લિંગ વિતરણના આધારે અનુમાનિત મૃત્યુનું ભારતનું વય-લિંગ વિતરણ રજૂ કરવામાં આવ્યું હતું,” મંત્રાલયે ઉમેર્યું.

મંત્રાલયના અહેવાલમાં છે કે WHO એ વાસ્તવિક વર્ગીકૃત ચલોને બદલે આવક જેવા દ્વિગુણ ચલોના સંયોજનનો ઉપયોગ કર્યો હતો. ડબ્લ્યુએચઓએ જણાવ્યું હતું કે તે ઊંચા મૃત્યુદરની આગાહી કરવા માટે સૌથી સચોટ પદ્ધતિ હોવાનું જણાવ્યું હતું પરંતુ આ ચલો કેવી રીતે સૌથી સચોટ હોવાનું જાણવા મળ્યું તેના પર કોઈ વિગતવાર સમર્થન આપ્યું નથી.

ભારતમાં, ટેસ્ટ પોઝીટીવીટી દર કોઈપણ સમયે એકસમાન ન હતો. જો કે, તે મોડેલિંગ હેતુઓ માટે ધ્યાનમાં લેવામાં આવ્યું ન હતું. “વધુમાં, ભારતે WHOએ જે સલાહ આપી હતી તેના કરતા વધુ ઝડપી દરે કોવિડ-19 પરીક્ષણ હાથ ધર્યું છે. ભારતે મોલેક્યુલર પરીક્ષણને પસંદગીની પરીક્ષણ પદ્ધતિ તરીકે જાળવી રાખ્યું છે અને માત્ર સ્ક્રીનીંગ હેતુઓ માટે જ રેપિડ એન્ટિજેનનો ઉપયોગ કર્યો છે. શું આ પરિબળોનો ઉપયોગ ભારતના મોડેલમાં કરવામાં આવ્યો છે તે હજુ પણ અનુત્તર છે,” મંત્રાલયે જણાવ્યું હતું.

જ્યારે WHO એ વ્યક્તિલક્ષી અભિગમ જેમ કે શાળા બંધ કરવી, કાર્યસ્થળ બંધ કરવું, જાહેર કાર્યક્રમો રદ કરવા વગેરે વિશે ભારતના દૃષ્ટિકોણ સાથે સંમતિ દર્શાવી હતી કારણ કે ભારત જેવા દેશ માટે આવી રીતે નિયંત્રણના વિવિધ પગલાંનું પ્રમાણ નક્કી કરવું અશક્ય હતું. જો કે, તેનો ઉપયોગ હજુ પણ વૈશ્વિક કોરોના મૃત્યુઆંક નક્કી કરવાના અભ્યાસ માટે થતો હતો.

મંત્રાલયે કહ્યું કે WHO સાથેની વાતચીત દરમિયાન, ભારતે યુએસએ, ફ્રાન્સ અને જર્મની જેવા શ્રેણી-1 દેશોના સત્તાવાર અહેવાલોમાં થતી વધઘટને પ્રકાશિત કરી. “વધુમાં, ઇરાક જેવા દેશનો સમાવેશ કે જે શ્રેણી-1 દેશો હેઠળ જટિલ વિસ્તૃત કટોકટીમાંથી પસાર થઈ રહ્યો છે, તે શ્રેણી 1/2 તરીકે દેશોના વર્ગીકરણમાં WHOના મૂલ્યાંકન અને આ દેશોમાંથી મૃત્યુદરના અહેવાલની ગુણવત્તા પરના તેના નિવેદન પર શંકા પેદા કરે છે.” જણાવ્યું હતું. WHO તરફથી ભારતને હજુ સુધી કોઈ સંતોષકારક પ્રતિસાદ મળ્યો નથી.

મંત્રાલયે કહ્યું કે ભારત આવા ડેટા સેટ્સ પર WHO સાથે સહયોગ માટે તૈયાર છે જે નીતિ ઘડતરના દૃષ્ટિકોણ માટે મદદરૂપ થશે. જો કે, ભારતે પદ્ધતિની ઊંડાણપૂર્વકની સ્પષ્ટતા અને આવા ડેટાની માન્યતાના સ્પષ્ટ પુરાવાની પણ માંગ કરી હતી.

મંત્રાલયે જણાવ્યું હતું કે જ્યારે NYT ભારતમાં કોવિડ-19 મૃત્યુદરના વધુ કથિત આંકડાઓ મેળવી શકે છે, ત્યારે તે “અન્ય દેશો માટેના અંદાજો જાણવામાં અસમર્થ હતું.”

ભારતના કોવિડ-19 મૃત્યુ દર વિશે NYT સ્પષ્ટ જૂઠ બોલતું આવ્યું છે.

16 એપ્રિલના રોજ, NYT એ “India Is Stalling the W.H.O.’s Efforts to Make Global Covid Death Toll Public” શીર્ષક હેઠળનો અહેવાલ પ્રકાશિત કર્યો, જેમાં ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું કે ભારત વિશ્વભરમાં થયેલા વાસ્તવિક વૈશ્વિક કોરોના મૃત્યુઆંક નો અંદાજિત ડેટા WHO ને પ્રકાશિત કરવા દેતું નથી. ઉલ્લેખનીય છે કે, કોંગ્રેસ નેતા રાહુલ ગાંધીએ પણ આ જ રિપોર્ટનો ઉપયોગ કેન્દ્રમાં ભારતીય જનતા પાર્ટીના નેતૃત્વવાળી સરકારને નિશાન બનાવવા માટે કર્યો છે.

અહેવાલમાં સૂચવવામાં આવ્યું છે કે ભારતમાં 40 લાખથી વધુ કોવિડ -19 મૃત્યુ થયા છે, જે સત્તાવાર સંખ્યા કરતા 8 ગણા વધારે છે. વિલંબ માટે મોદી સરકારને દોષી ઠેરવતા, NYT એ ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું કે તે ભારત સરકાર માટે સંવેદનશીલ મુદ્દો છે કારણ કે કોવિડ -19 મેનેજમેન્ટ માટે તેની ટીકા કરવામાં આવી હતી.