દિલ્હી-એનસીઆરમાં હવા એટલી હદે પ્રદુષિત થઇ ગઈ છે કે હવે લોકોને શ્વાસ લેવો પણ મુશ્કેલ બન્યો છે. ત્યારે પાડોશી રાજ્ય હરિયાણામાં પરાળ સળગાવવાના મામલામાં નોંધપાત્ર રીતે ઘટાડો આવ્યો છે. આમ છતાં રાષ્ટ્રીય રાજધાની અને તેની આસપાસના વિસ્તારોમાં હવામાં પ્રદૂષણનું સ્તર વધી રહ્યું છે.
સરકારી અધિકારીઓના જણાવ્યા અનુસાર હરિયાણામાં પરાળ સળગાવવાના મામલામાં 3 નવેમ્બર સુધી આ વર્ષે 2,377 પરાળ બાળવાની ઘટનાઓ નોંધાઈ છે, જે ગયા વર્ષની સરખામણીમાં 30 ટકા ઓછી છે. વાસ્તવમાં વર્ષ 2021 માં 3 નવેમ્બર સુધી, હરિયાણામાં 3,438 પરાળ સળગાવવાના કેસ નોંધાયા હતા. તો બીજી તરફ હરિયાણાના ખેડૂતોનું કહેવું છે કે તેઓ મજબૂરીમાં પરાઠા સળગાવે છે. જો તમામ ખેડૂતો પાસે પૂરતા સંસાધનો હશે, તો તેઓ પરાળ નહી બાળે.
ઈન્ડિયન એક્સપ્રેસના અહેવાલ અનુસાર હરિયાણાના ફતેહાબાદ, કૈથલ, કરનાલ, કુરુક્ષેત્ર અને યમુનાનગર સહિત અનેક જિલ્લાઓમાં 15 સપ્ટેમ્બરથી 3 નવેમ્બરની વચ્ચે પરાળ સળગાવવાના કેસ નોંધાયા છે. જો કે ગત વર્ષની સરખામણીએ પરાળ સળગાવવાની ઘટનામાં નોંધપાત્ર ઘટાડો થયો છે. એકલા કરનાલ જિલ્લામાં જ 2021માં 15 સપ્ટેમ્બરથી 3 નવેમ્બરની વચ્ચે પરાળ બાળવાના 763 કેસ નોંધાયા હતા, જ્યારે આ વર્ષે તેમાં નોંધપાત્ર ઘટાડો થયો છે. કરનાલમાં અત્યાર સુધીમાં માત્ર 264 પરાળ સળગાવવાના કેસ નોંધાયા છે, જે ગયા વર્ષની સરખામણીમાં લગભગ ત્રીજા ભાગના છે. એ જ રીતે કૈથલ જિલ્લામાં ગયા વર્ષે 865 બનાવોની સરખામણીએ 2022 માં 563 stubble સળગાવવાની ઘટનાઓ નોંધાઈ છે. જ્યારે કુરુક્ષેત્રમાં ગયા વર્ષે 476 પરસળ સળગાવવાના કેસ નોંધાયા હતા. આ વર્ષે અહીં 289 ઘટનાઓ નોંધાઈ છે.
પરાળ સળગાવવાની સંખ્યા ઘટીને 6,987 થઈ
અહેવાલો મુજબ ગત વર્ષની સરખામણીએ હરિયાણાના દરેક જિલ્લામાં પરાળ સળગાવવાની ઘટનાઓમાં સતત ઘટાડો જોવા મળી રહ્યો છે. જો આપણે છેલ્લા 6 વર્ષના આંકડાઓ પર નજર કરીએ તો, હરિયાણા 55 ટકાથી વધુ પરાળ બાળવાની ઘટનાઓને ઘટાડવામાં સફળ રહ્યું છે. જ્યારે 2016માં 15,686 પરાળ સળગાવવાના કેસ નોંધાયા હતા અને 2021માં તેની સંખ્યા ઘટીને 6,987 થઈ ગઈ છે. જ્યારે, કરનાલના ખેડૂતોનું કહેવું છે કે આ વર્ષે જિલ્લામાં પરાળ બાળવાની ઘટનાઓમાં ઘટાડો મુખ્યત્વે ખાનગી કોન્ટ્રાક્ટરો દ્વારા બેલરના વિતરણને કારણે થયો છે.
બેલર 20 એકરનો વિસ્તાર એકદમ ઝડપથી સાફ કરી શકે છે
વાસ્તવમાં એક બેલરની કિંમત રૂ. 15 લાખથી વધુ છે અને ડાંગરને કોમ્પેક્ટ ગાંસડીમાં પ્રોસેસ કરવા માટે ત્રણ ટ્રેક્ટર-ટાઈડ મશીનની જરૂર પડે છે. આ સાધનો માટે સરકાર દ્વારા સબસીડી આપવામાં આવતી હોવા છતાં ડીઝલના ખર્ચની સાથે મજૂરીનો ખર્ચ પણ ખેડૂતોએ ભોગવવો પડે છે. આવી સ્થિતિમાં સામાન્ય ખેડૂત માટે તેને ખરીદવું ખૂબ મોંઘું છે. તેથી ગાંસડીના માલિકો ડાંગર સાફ કરવા માટે ખેડૂતોની જમીનનો ઉપયોગ કરી રહ્યા છે અને પાકના અવશેષોમાંથી બેલર લઈ રહ્યા છે અને તેને લગભગ રૂ. 170 પ્રતિ ક્વિન્ટલના ભાવે વેચી રહ્યા છે. બીજી તરફ બેલર 20 એકરનો વિસ્તાર ખૂબ જ ઝડપથી સાફ કરી શકે છે. ગયા વર્ષની સરખામણીએ આ વખતે વધુ ગાંસડીઓ ઉપલબ્ધ થઈ છે. આ સાથે ખેડૂતોમાં પ્રદૂષણ અંગે પણ વધુ જાગૃતિ આવી છે. આ જ કારણ છે કે હરિયાણામાં પરાળ સળગાવવાના કેસમાં ઘટાડો થયો છે.
પ્રતિ એકર રૂ.2,000ના દરે પ્રોત્સાહન આપવામાં આવે છે
ઉલ્લેખનીય છે કે, જેઓ પરાળ નથી બાળતા તેમને એકર દીઠ એક હજાર રૂપિયાની પ્રોત્સાહક રકમ આપવાની રાજ્ય સરકાર દ્વારા જોગવાઈ કરવામાં આવી છે. આ ઉપરાંત ખેડૂતોને પ્રતિ ક્વિન્ટલ રૂ. 50નું પ્રોત્સાહન અને પરાળની ગાંસડી બનાવવા માટે સ્ટ્રો મેનેજમેન્ટ સાધનો પર સબસિડી આપવામાં આવે છે. આ સાથે ખેડૂતોને પાકના અવશેષ વ્યવસ્થાપનના સાધનો પર 50 ટકા અને કસ્ટમ હાયરિંગ સેન્ટર પર 80 ટકા સબસિડી આપવામાં આવી રહી છે. જો કોઈ ખેડૂત કરનાલ અને પાણીપતમાં ઇથેનોલ પ્લાન્ટમાં પરાળની ગાંસડીઓ લઈ જાય તો તેને પ્રતિ એકર 2,000 રૂપિયાનું પ્રોત્સાહન આપવામાં આવે છે અને જો કોઈ ખેડૂત ગૌશાળાઓને પરાળ આપે છે તો તેને 1,500 રૂપિયાનું પ્રોત્સાહન આપવામાં આવે છે.
26 લાખ રૂપિયાનો દંડ પણ ફટકારવામાં આવ્યો
આ ઘટાળા પાછળ બીજું એક કારણ સરકાર દ્વારા પરાળ સળગાવવા પર મુકેલો દંડ પણ હોઈ શકે છે, આ માટે હરિયાણા સરકારે 1,041 ચલણ જારી કર્યા છે અને ડાંગરની વાવણી કરનારા વિવિધ જિલ્લાઓમાં ખેડૂતોને પાકના અવશેષો બાળવા બદલ અત્યાર સુધીમાં લગભગ ₹ 26 લાખનો દંડ ફટકાર્યો છે હિન્દુસ્તાન ટાઈમ્સ ના અહેવાલ મુજબ અધિકારીઓએ જણાવ્યું હતું કે કુરુક્ષેત્ર, કૈથલ, જીંદ અને કરનાલ એવા જિલ્લાઓમાં સામેલ છે જ્યાં સૌથી વધુ સંખ્યામાં ખેડૂતોને લણણી પછી ડાંગરનો પરાળ બાળવા બદલ ચલણ જારી કરવામાં આવ્યા છે. જેમાં કુરુક્ષેત્રમાં સૌથી વધુ 288, કૈથલમાં 280, કરનાલમાં 162, જીંદમાં 109, યમુનાનગરમાં 68, ફતેહાબાદમાં 40 અને હિસારમાં 24 ચલણ જારી કરવામાં આવ્યા છે.
