કચરામાંથી કંચન બનાવતું વેડંચા ગામ, જે દર મહીને કચરા માંથી મેળવે છે 45,000ની આવક. સ્વચ્છ ભારત મિશન ગ્રામીણ અંતર્ગત બનાસકાંઠા જિલ્લાના પાલનપુર તાલુકાના વેડંચા ગામમાં પ્રવાહી કચરાના વ્યવસ્થાપન અને ગ્રે વોટર ટ્રીટમેન્ટે રાજ્યના અન્ય જિલ્લાના ગામડાઓ માટે કચરામાંથી કંચન બનાવતું વેડંચા પ્રેરણા છે. આશરે 4500 ની વસ્તી ધરાવતા આ ગામમાં રોજિંદા વપરાશના પાણીના વ્યવસ્થાપન દ્વારા આ સિદ્ધિ પ્રાપ્ત થઈ છે. ગ્રામપંચાયત આવક મેળવવામાં સફળ રહી છે ત્યારે ગંદા પાણીના ભરાવાથી થતા રોગોથી ગ્રામજનોને બચાવી શકાય છે.
વેડચાંચા ગામના 30 ટકા પરિવારો દ્વારા દરરોજનું આશરે 2 લાખ લિટર પાણી ગામના તળાવમાં વહી જતું હતું. ગંદા પાણીના ભરાવાના કારણે ગામમાં રોગચાળો ફેલાતો હતો. આ પાણીના નિકાલની તાતી જરૂરિયાત જોઈને ગ્રામજનોએ હકારાત્મક પ્રયાસો કર્યા અને જિલ્લા ગ્રામ વિકાસ એજન્સીની મદદથી ગ્રે વોટર ટ્રીટમેન્ટ પ્લાન્ટની સ્થાપના કરી. ગ્રે વોટર ટ્રીટમેન્ટ દ્વારા ગામમાં સિંચાઈ માટે પણ પાણી ઉપલબ્ધ હતું. તે જ સમયે, તે ભૂગર્ભ જળને ઉપર લાવવામાં પણ મદદ કરે છે.
ગ્રામજનોએ ગટરની વ્યવસ્થા કરી
ગામના 18 પરિવારોએ રસોડા અને બાથરૂમમાંથી પાણી કાઢવા માટે ચેમ્બર બનાવી છે. ગામમાં વિવિધ સ્થળોએ શોક પિટ્સ બનાવવામાં આવ્યા છે. સ્વચ્છ ભારત મિશન (ગ્રામીણ) હેઠળ, રાજ્ય સરકાર 5000 વસ્તી સુધીની ગ્રામ પંચાયતને વ્યક્તિ દીઠ રૂ. 280 અને પ્રવાહી કચરાના વ્યવસ્થાપન માટે 5000 થી વધુ વસ્તી ધરાવતા ગામડાઓમાં વ્યક્તિ દીઠ રૂ. 660 આપે છે.
બનાસકાંઠા જિલ્લાની ગ્રામ વિકાસ એજન્સીના નિયામક આર.આઈ.શેખે જણાવ્યું હતું કે વંદેચા ગામમાં બનેલા ગ્રે વોટર ટ્રીટમેન્ટ યુનિટની વિશેષતા એ છે કે આ મોડેલ સરળ ટેકનોલોજી આધારિત છે. તેની સ્થાપના અને જાળવણી બંને સરળ છે. વેદાંચા ગામના સરપંચ બેચર ભાટિયાએ જણાવ્યું કે, પ્લાન્ટની સ્થાપનાથી તેમનું ગામ સ્વચ્છ અને સુંદર બન્યું છે, પરંતુ ગામમાં આગમન પણ શરૂ થઈ ગયું છે. ગ્રે-વોટરની ટ્રીટમેન્ટ કરી પાણીને ખેતી માટે વપરાશલાયક બનાવવામાં આવી રહ્યું છે તેમજ ભૂગર્ભજળ રિચાર્જ કરવામાં આવી રહ્યું છે, જેને કારણે ખેડૂતોને સિંચાઈ માટે પણ પાણી પ્રાપ્ત થઈ રહ્યું છે.
5 લાખની કિંમતનું ટેકનોલોજી આધારિત સરળ યુનિટ
5 લાખના ખર્ચે સ્થપાયેલો આ પ્લાન્ટ, સ્વચ્છ ભારત મિશન (ગ્રામીણ)ની માર્ગદર્શિકા હેઠળ ડીવોટર અને વેસ્ટ સ્ટેબિલાઇઝેશન પોન્ડ પ્લાન્ટનું સંયોજન છે. પ્લાન્ટમાં સરળ અને સસ્તી ટેકનોલોજીનો ઉપયોગ કરવામાં આવ્યો છે. આ પ્લાન્ટની મદદથી 25 દિવસમાં લગભગ 5.5 થી 6 ટન જૈવિક ખાતરનું ઉત્પાદન થાય છે. ગામની સહકારી મંડળી તેને પેક કરીને વેચે છે. 30 કિલો ખાતર ભરેલી પ્રત્યેક થેલી 200 રૂપિયામાં વેચાય છે. જેના કારણે ગ્રામ પંચાયતને દર મહિને 40-45 હજાર રૂપિયા મળવા લાગ્યા છે. ગ્રામ પંચાયતો પણ સ્વનિર્ભર બનવા લાગી છે. પ્લાન્ટ શરૂ કરીને ગ્રામજનોને રોજગારી પણ મળી છે. ગ્રે-વોટરની ટ્રીટમેન્ટ કરી પાણીને ખેતી માટે વપરાશલાયક બનાવવામાં આવી રહ્યું છે તેમજ ભૂગર્ભજળ રિચાર્જ કરવામાં આવી રહ્યું છે, જેને કારણે ખેડૂતોને સિંચાઈ માટે પણ પાણી પ્રાપ્ત થઈ રહ્યું છે.
