સુપ્રીમ કોર્ટે ગુરુવારે ચુકાદો આપ્યો કે દેશના વડા પ્રધાન, લોકસભામાં વિરોધ પક્ષના નેતા અને ભારતના મુખ્ય ન્યાયાધીશની બનેલી સમિતિની ભલામણ પર રાષ્ટ્રપતિ મુખ્ય ચૂંટણી કમિશનર અને ચૂંટણી કમિશનરોની નિમણૂક કરશે. જસ્ટિસ કેએમ જોસેફની આગેવાની હેઠળની પાંચ જજોની બંધારણીય બેન્ચે સર્વસંમતિથી ચુકાદામાં જણાવ્યું હતું કે જ્યાં સુધી સંસદ દ્વારા આ મુદ્દે કાયદો ન બને ત્યાં સુધી આ ધોરણ સારું રહેશે.
સર્વોચ્ચ અદાલતે કહ્યું કે જો લોકસભામાં વિપક્ષના નેતા ન હોય તો મુખ્ય ચૂંટણી કમિશનર અને ચૂંટણી કમિશનરોની નિમણૂક માટેની સમિતિમાં એકમાત્ર સૌથી મોટી વિપક્ષી પાર્ટીના નેતા હશે. બેન્ચે ચૂંટણી કમિશનરો અને મુખ્ય ચૂંટણી કમિશનરની નિમણૂક માટે કોલેજિયમ જેવી સિસ્ટમની માંગ કરતી અરજીઓના સમૂહ પર પોતાનો ચુકાદો આપ્યો હતો.
જસ્ટિસ કેએમ જોસેફની આગેવાની હેઠળની પાંચ જજોની બંધારણીય બેન્ચે પોતાનો ચુકાદો આપ્યો છે. જસ્ટિસ અજય રસ્તોગી, અનિરુદ્ધ બોઝ, હૃષિકેશ રોય અને સીટી રવિકુમારની બનેલી બેન્ચે ગયા વર્ષે 24 નવેમ્બરે આ મુદ્દે પોતાનો ચુકાદો અનામત રાખ્યો હતો.
એક સહમત પરંતુ અલગ ચુકાદામાં, જસ્ટિસ રસ્તોગીએ સ્પષ્ટ કર્યું હતું કે ચૂંટણી કમિશનરોને હટાવવાનું કારણ મુખ્ય ચૂંટણી કમિશનર જેવું જ હોવું જોઈએ.
હાલમાં, મુખ્ય ચૂંટણી કમિશનર અને ચૂંટણી કમિશનરોની નિમણૂક રાષ્ટ્રપતિ દ્વારા છ વર્ષના કાર્યકાળ માટે અથવા 65 વર્ષની વય સુધી, બેમાંથી જે વહેલું હોય તે માટે કરવામાં આવે છે.
‘લોકશાહી લોકોની ઇચ્છા સાથે જોડાયેલી છે’- જસ્ટિસ જોસેફ
પોતાનો આદેશ પસાર કરતી વખતે, સુપ્રીમ કોર્ટે ચૂંટણી પંચની ફરજ પર ભાર મૂક્યો હતો કે તે “મુક્ત અને ન્યાયી રીતે” અને “બંધારણીય માળખામાં” કાર્ય કરે. “લોકશાહી લોકોની ઇચ્છા સાથે જોડાયેલી છે” એમ જણાવતા, સર્વોચ્ચ અદાલતે કહ્યું, “તેની શુદ્ધતા જાળવવામાં આવે તેની ખાતરી કરવા માટે ECI એ કાર્ય કરવાનું છે”.
સુપ્રીમ કોર્ટે કહ્યું કે, લોકશાહીમાં ચૂંટણીની શુદ્ધતા જાળવવી જોઈએ નહીં તો તેના વિનાશક પરિણામો આવશે. કાયદામાં ખામી હોવાનું નોંધીને ખંડપીઠે કહ્યું હતું કે, “લોકશાહી લોકોમાં સત્તા સાથે અસ્પષ્ટ રીતે સંકળાયેલી છે. જો મુક્ત અને ન્યાયી રીતે યોજવામાં આવે તો લોકશાહી સામાન્ય માણસના હાથમાં શાંતિપૂર્ણ ક્રાંતિની સુવિધા આપે છે.”
જસ્ટિસ જોસેફે વધુમાં ઉમેર્યું હતું કે, “કોઈપણ પ્રક્રિયા કે જે આ કોર્ટ સમક્ષ ચૂંટણી પ્રક્રિયામાં સુધારો કરવા માંગતી હોય તે અંગે વિચારણા થવી જોઈએ. એકવાર પરિણામો બહાર આવ્યા પછી, મામલો મોટાભાગે અયોગ્ય પરિપૂર્ણ બની જાય છે. લિંકને લોકશાહીને લોકો દ્વારા, લોકો માટે અને લોકો માટે હોવાનું જાહેર કર્યું. સરકાર કાયદા પ્રમાણે ચાલવી જોઈએ.”
