વડા પ્રધાન નરેન્દ્ર મોદીએ શુક્રવારે (2 સપ્ટેમ્બર) મહાન મરાઠા સમ્રાટ છત્રપતિ શિવાજી મહારાજ દ્વારા પ્રેરિત નવું ઇન્ડિયન નેવી ચિન્હ અથવા ‘નિશાન’નું અનાવરણ કર્યું હતું. આ અનાવરણ એરક્રાફ્ટ કેરિયર વિક્રાંતના કમિશનિંગ સાથે થયું હતું. આ પહેલા વર્ષોથી, સફેદ પૃષ્ઠભૂમિ પર લાલ ક્રોસ, ખૂણામાં રાષ્ટ્રધ્વજ અને મધ્યમાં અશોક સ્તંભ ભારતીય નૌકાદળનો ધ્વજ હતો.
#Historical…
— IN (@IndiannavyMedia) September 2, 2022
Hon'ble PM @narendramodi unveils the new #naval ensign making 02 Sep 2022 as a momentous day in the history of #IndianNavy#HarKaamDeshKeNaam@DefenceMinIndia@Indiannavy pic.twitter.com/eu3BpmWQfX
આ સાથે જ આજથી ભારતીય નૌકાદળ તેના ધ્વજ પરના સેન્ટ જ્યોર્જના ક્રોસ, વસાહતી-યુગના અવશેષોને છોડી દેશે અને એક નવું ઇન્ડિયન નેવી ચિન્હ અથવા નિશાનને અપનાવશે.
નવી ડિઝાઇનને ગુરુવાર સુધી લપેટીને રાખવામાં આવી હતી, જ્યારે વડા પ્રધાન કાર્યાલયે કહ્યું હતું કે ‘આ આપણા વસાહતી ભૂતકાળને દફનાવશે’. એક નિવેદનમાં, પીએમઓએ જણાવ્યું હતું કે, “આ કાર્યક્રમ દરમિયાન, વડા પ્રધાન નવું ઇન્ડિયન નેવી ચિન્હ (નિશાન)નું અનાવરણ પણ કરશે, જે વસાહતી ભૂતકાળને દૂર કરશે અને સમૃદ્ધ ભારતીય દરિયાઈ વારસાને અનુરૂપ છે.”
સંરક્ષણ કોરિડોરમાં એવું અનુમાન કરવામાં આવ્યું હતું કે નવું ચિન્હ સેન્ટ જ્યોર્જ ક્રોસ – સફેદ પૃષ્ઠભૂમિ પર રેડ ક્રોસને દૂર કરશે. ક્રોસ બ્રિટિશ મિશનરી વોરિયર સેન્ટ જ્યોર્જની જીતનું પ્રતીક છે. ખ્રિસ્તી યોદ્ધા સેન્ટ જ્યોર્જ ત્રીજા ક્રૂસેડ દરમિયાન ક્રુસેડર હોવાનું માનવામાં આવે છે. તે બ્રિટિશ રોયલ નેવી દ્વારા અપનાવવામાં આવ્યું હતું અને આઝાદી પછી ભારતીય નૌકાદળના ચિન્હમાં રહ્યું હતું કારણ કે 26 જાન્યુઆરી, 1950 ના રોજ ભારતીયકૃત સંસ્કરણ અપનાવવામાં આવ્યું ત્યાં સુધી ભારતીય સંરક્ષણ દળોએ બ્રિટિશ સંસ્થાનવાદી ધ્વજ અને બેજ સાથે ચાલુ રાખ્યું હતું.
નૌકાદળના ધ્વજમાં બ્રિટનના યુનિયન જેકને કેન્ટોન (ઉપરના ડાબા ખૂણામાં) ભારતીય ત્રિરંગા દ્વારા બદલવામાં આવ્યો હતો પરંતુ સેન્ટ જ્યોર્જ ક્રોસ જાળવી રાખવામાં આવ્યો હતો. 2001 માં, ક્રોસને નેવી ક્રેસ્ટ દ્વારા બદલવામાં આવ્યો. પરંતુ તેણે 2004માં પુનરાગમન કર્યું. 2014માં, નૌકાદળના ઝંડાને રાષ્ટ્રીય ચિન્હ – અશોક સ્તંભ અને સત્યમેવ જયતે – ધ્વજની મધ્યમાં સમાવિષ્ટ કરીને ફરીથી બદલવામાં આવ્યું હતું.
“રેડ ક્રોસને ભારતના ઇતિહાસ સાથે કોઈ લેવાદેવા નથી. તેથી ફેરફારની માંગણી કરવામાં આવી હતી,” એક અધિકારીએ ન્યૂઝ18ને જણાવ્યું હતું.
ઓસ્ટ્રેલિયા, ન્યુઝીલેન્ડ, કેનેડા, પાકિસ્તાન, દક્ષિણ આફ્રિકા અને બાંગ્લાદેશ એ કોમનવેલ્થ રાષ્ટ્રો છે, જેમણે પહેલેથી જ તેમના ઝંડા બદલ્યા છે. PM દ્વારા ભારતીય નૌકાદળ માટે નવા ‘નિશાન’ નું અનાવરણ એ નૌકાદળને વધુ ભારતીય બનાવવાની લાંબા સમયથી પડતર માંગની પરાકાષ્ઠા છે અને તેના વસાહતી ભૂતકાળને સમર્થન આપનાર નથી.
નવું નૌકા ચિન્હ
નવા ઝંડામાં ઉપલા કેન્ટન પર રાષ્ટ્રધ્વજ છે. રાષ્ટ્રીય ચિન્હ સાથેનો વાદળી અષ્ટકોણ આકાર નૌકાદળના સૂત્ર સાથે ઢાલ પર લંગર ઉપર બેસે છે. “બે સુવર્ણ સરહદો સાથેનો અષ્ટકોણ આકાર મહાન ભારતીય સમ્રાટ, છત્રપતિ શિવાજી મહારાજની સીલમાંથી પ્રેરણા મેળવે છે, જેમના સ્વપ્નદ્રષ્ટા દરિયાઇ દૃષ્ટિકોણથી વિશ્વસનીય નૌકાદળના કાફલાની સ્થાપના કરવામાં આવી હતી,” નેવીએ નવા ચિન્હનું પ્રદર્શન કરતા વિડિયોમાં જણાવ્યું હતું.
The @IndianNavy’s proud new ensign: pic.twitter.com/14I0XUTUlR
— Shiv Aroor (@ShivAroor) September 2, 2022
“છત્રપતિ શિવાજી મહારાજના કાફલામાં 60 લડાયક જહાજો અને અંદાજે 5,000 સૈનિકોનો સમાવેશ થાય છે. શિવાજી મહારાજના સમયગાળા દરમિયાન વધતી જતી મરાઠા નૌકા શક્તિ બાહ્ય આક્રમણ સામે દરિયાકાંઠાને સુરક્ષિત કરવા માટે સૌ પ્રથમ દીવાલ હતી,” નેવીએ વીડિયોમાં જણાવ્યું હતું.
નૌકાદળે જણાવ્યું હતું કે વાદળી અષ્ટકોણ આકાર ભારતીય નૌકાદળની બહુ-દિશાકીય પહોંચ અને બહુપરીમાણીય ઓપરેશનલ ક્ષમતાનું પ્રતીક કરતી આઠ દિશાઓનું પ્રતિનિધિત્વ કરે છે. નૌકાદળએ જણાવ્યું હતું કે એન્કરનું પ્રતીક “સ્થિરતા” દર્શાવે છે.
