સોનિયા ગાંધીએ 2012માં સંસદમાં લાલકૃષ્ણ અડવાણીની ટિપ્પણીઓને હટાવડાવી દીધી હતી. લોકસભા સચિવાલયે સંસદમાં ઉપયોગ કરવા માટે અયોગ્ય ગણાવેલી શરતોની 50 પાનાની યાદીની ચર્ચા વચ્ચે, એ ઉલ્લેખ કરવો મહત્વપૂર્ણ છે કે કેવી રીતે કોંગ્રેસ અધ્યક્ષ સોનિયા ગાંધીએ 2012માં સંસદમાં એક અજુગતો આક્રોશ દર્શાવ્યો. ટ્રેઝરી બેન્ચે ભારતીય જનતા પાર્ટી (BJP)ના નેતા લાલકૃષ્ણ અડવાણીની ટિપ્પણીનો સખત અપવાદ લીધો હતો. અડવાણીના નિવેદન કે “યુપીએ-2 એક ગેરકાયદેસર સરકાર છે”એ ગૃહમાં આક્રોશ ફેલાવ્યો હતો.

અત્યંત નારાજ એવા સોનિયા ગાંધીએ કોંગ્રેસના સંસદસભ્યો (સાંસદો)ને વિરોધ કરવા ઉશ્કેર્યા. શાસક અને વિપક્ષની બેન્ચ વચ્ચેની બોલાચાલી દરમિયાન, લોકસભાના સ્પીકર મીરા કુમારે અડવાણીને વિપક્ષ અને સરકારી બેન્ચ વચ્ચેના બોલાચાલી દરમિયાન તેમનું નિવેદન પાછું ખેંચવા દલીલ કરી હતી. આખરે, અડવાણીની ટિપ્પણીને ગૃહના રેકોર્ડમાંથી કાઢી નાખવામાં આવ્યો.

તેમની ટિપ્પણી પર કોંગ્રેસના નેતાઓના આક્રોશ હેઠળ, અડવાણીએ સ્પષ્ટતા કરી હતી કે તેમની ટિપ્પણીઓ 2008ના વિશ્વાસ મતનો ઉલ્લેખ કરે છે જેના માટે સરકારને બચાવવા માટે “કરોડો રૂપિયા” ખર્ચવામાં આવ્યા હતા.

અડવાણીએ ટ્રેઝરી બેન્ચો તરફ આક્રોશ દર્શાવતા કહ્યું હતું કે. “યુપીએ-2 ગેરકાયદેસર છે. ભારતના ઈતિહાસમાં આવું ક્યારેય બન્યું નથી…વોટ મેળવવા માટે કરોડો રૂપિયા ખર્ચવામાં આવ્યા હતા,”

અડવાણીની ટીપ્પણીએ સોનિયા ગાંધીમાં ગુસ્સો ઉભો કર્યો હતો, તે યુપીએ-II સરકારને ગેરકાયદેસર ગણાવતી અડવાણીની ટિપ્પણીઓ પર ગુસ્સે ભરાયેલા દેખાયા. ગાંધીએ ટિપ્પણીઓ સામે સખત વિરોધ કર્યો અને અડવાણીની ટિપ્પણી સામે અવાજ ઉઠાવવા માટે તેમના પક્ષના સભ્યોને વિરોધ નોંધાવા આદેશ કર્યો, જેના પગલે ભાજપના વરિષ્ઠ નેતાને ટિપ્પણી પાછી ખેંચવાની ફરજ પડી હતી.

નોંધનીય રીતે, 18 જુલાઈથી શરૂ થતા ચોમાસું સત્ર પહેલા, લોકસભા સચિવાલય દ્વારા જારી કરાયેલા શબ્દો અને શબ્દસમૂહોની 50 પાનાની સૂચિને લઈને ગુરુવારે દલીલો થઈ હતી, જેને સંસદમાં ઉપયોગ માટે અસ્વીકાર્ય માનવામાં આવે છે. વિપક્ષે બિનસંસદીય ભાષાની સૂચિને મોદી સરકારને “ટીકા”થી બચાવવા માટે રચાયેલ “ગેગ ઓર્ડર” ગણાવી હતી.

અસંસદીય શબ્દોનો વિવાદ

આ વિવાદ લોકસભા સચિવાલય દ્વારા પ્રકાશિત કરવામાં આવેલી નવી પુસ્તિકામાં અસંખ્ય અભિવ્યક્તિઓની સૂચિ છે જે સંસદમાં ઉપયોગમાં લેવા માટે અસંસદીય અને અયોગ્ય માનવામાં આવી છે અને જ્યારે સંસદીય કાર્યવાહી રેકોર્ડ કરવામાં આવી રહી હોય ત્યારે અધ્યક્ષના વિવેકબુદ્ધિ પર કેપ્ચર કરવામાં આવશે નહીં.

પુસ્તિકા જણાવે છે કે બંને ચેમ્બરમાં અધ્યક્ષની કોઈપણ ટીકા, પછી ભલે તે અંગ્રેજી અથવા હિન્દીમાં હોય, તેને અસંસદીય માનવામાં આવશે અને તેને સંસદના રેકોર્ડમાંથી હટાવી દેવામાં આવશે. તેમાં એવા શબ્દો છે જે તાજેતરના દાયકાઓમાં લોકસભા અને રાજ્યસભા બંનેના રેકોર્ડમાંથી કાઢી નાખવામાં આવ્યા છે.

વિપક્ષે બિનસંસદીય ભાષાની યાદીને નરેન્દ્ર મોદી સરકારને “ટીકા”થી અળગા રાખવાનો હેતુ “ગોઠવાયેલો આદેશ” ગણાવ્યો હતો, પરંતુ લોકસભાના અધ્યક્ષ ઓમ બિરલાએ ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું કે “કોઈ પણ શબ્દો પર પ્રતિબંધ મૂકવામાં આવ્યો નથી.” તેમણે કહ્યું કે શબ્દો હટાવવા એ અધ્યક્ષની વિવેકબુદ્ધિ છે.

નોંધનીય છે કે આ સૂચિ કોઈ નવી ભલામણ નથી, પરંતુ તે શબ્દોનું સંકલન છે જે લોકસભા, રાજ્યસભા અથવા રાજ્ય વિધાનસભાના રેકોર્ડિંગમાંથી પહેલાથી જ કાઢી નાખવામાં આવ્યા છે. વિપક્ષે આ વિષયને લઈને ગેરવાજબી હોબાળો કર્યો છે.

નિયમો શું કહે છે

1954 થી કાઢી નાખવામાં આવેલા શબ્દોનું સંકલન કરવાની પ્રથા કથિત રીતે ઉપયોગમાં લેવામાં આવી રહી છે, અને સૂચિ ફક્ત સાંસદો માટે માર્ગદર્શિકા તરીકે કાર્ય કરે છે. યુપીએની સરકાર વખતે પણ આ શબ્દસમૂહોને બિનસંસદીય તરીકે જોવામાં આવતા હતા. પાછલા વર્ષમાં, સૂચિમાં 62 નવા શબ્દો ઉમેરવામાં આવ્યા છે; તેમાંના કેટલાક હવે મૂલ્યાંકન હેઠળ હોઈ શકે છે.

વધુમાં, લોકસભામાં કાર્યપ્રણાલી અને કારોબારના નિયમોના નિયમ 380 (બાકાત) અનુસાર, અધ્યક્ષ, તેમના વિવેકબુદ્ધિથી, આદેશ આપી શકે છે કે ચર્ચામાં ઉપયોગમાં લેવાતા શબ્દોને ગૃહની કાર્યવાહીમાંથી કાઢી નાખવામાં આવે જો તેઓ અપમાનજનક, અભદ્ર, અયોગ્ય અથવા અપ્રતિષ્ઠિત માનવામાં આવે છે.

અંગ્રેજી અને ભારતીય બંને ભાષાઓમાં, શાબ્દિક રીતે અસંખ્ય શબ્દો અને શબ્દસમૂહો છે જેને અયોગ્ય ગણવામાં આવે છે. આવા શબ્દસમૂહોને સંસદના રેકોર્ડમાંથી બહાર રાખવા માટે જવાબદારી પ્રિસાઇડિંગ ઓફિસરોની છે. સૂચિમાં નવા શબ્દો અને શબ્દસમૂહો ક્યારે ઉમેરવામાં આવે છે તે પ્રમુખ અધિકારીઓની પસંદગીઓ નક્કી કરે છે.

તેમની સુવિધા માટે, લોકસભા સચિવાલયે “અસંસદીય અભિવ્યક્તિઓ” નામનું એક મોટું પુસ્તક તૈયાર કર્યું છે. આમાંથી સૌથી તાજેતરનું પુસ્તક 2009માં યુપીએ સરકારના શાસનમાં પ્રકાશિત થયું હતું. ત્યારથી, આ સૂચિ સાંસદોના પોર્ટલ અને લોકસભા ઈન્ટ્રાનેટ પર અપલોડ કરવામાં આવી છે.

લોકસભાના સ્પીકર ઓમ બિરલાએ ગુરુવારે કહ્યું હતું કે ગૃહમાં એવા કોઈ શબ્દો અથવા અભિવ્યક્તિ નથી કે જે પ્રતિબંધિત છે અને સભ્યો તેમના મનની વાત કરવા માટે સ્વતંત્ર છે. તેમણે કહ્યું કે હટાવી દેવાની પસંદગી પર સરકારનો કોઈ પ્રભાવ નથી અને તે સંપૂર્ણ રીતે સ્પીકર અથવા અધ્યક્ષના નિર્દેશ પર કરવામાં આવે છે.

“તે 1959 થી નિયમિત પ્રેક્ટિસ છે. કોઈપણ શબ્દો પર પ્રતિબંધ મૂકવામાં આવ્યો નથી. સભ્યો તેમના વિચારો વ્યક્ત કરવા માટે સ્વતંત્ર છે; સભ્યોનો તે અધિકાર કોઈ છીનવી શકે નહીં, પરંતુ તેમના શબ્દોની અભિવ્યક્તિ સંસદની મર્યાદા મુજબ હોવી જોઈએ, ”બિરલાએ મીડિયાને જણાવ્યું હતું . “અગાઉ આવા અસંસદીય શબ્દોનું પુસ્તક બહાર પડતું હતું. કાગળનો બગાડ ટાળવા માટે, અમે તેને ઇન્ટરનેટ પર મૂક્યું છે, ”તેમણે વધુમાં ઉમેર્યું.

યુપીએ દરમિયાન “કાઢી નાખેલા શબ્દો”

એક અહેવાલ અનુસાર , 2012ની કાઢી નાખેલા શબોની યાદીમાં, એટલે કે, યુપીએ સરકાર હેઠળ, શરમ, જૂઠ, ભ્રષ્ટ, બકવાસ, જૂઠાણાંના બંડલ, મૂર્ખ, અંધેર, ખોટા, છેતરપિંડી, લૂંટાયેલ, અપ્રમાણિક, અપ્રમાણિકતા, છેતરપિંડી , પાગલ, ગેરમાર્ગે દોરનાર, ગુંડાઓ, જેમ્સ બોન્ડ અને લાંચ, જેવા સામાન્ય રીતે ઉપયોગમાં લેવાતા શબ્દસમૂહોનો પણ સમાવેશ થાય છે.